Kościół w Grybowie

Opis

Pierwotna świątynia w Grybowie stanęła w połowie XIV wieku. Był to wzniesiony na planie krzyża gotycki kościół, zbudowany z kamienia rzecznego. Wysoko umieszczone, nieduże okna dawały niewiele światła. Kościół posiadał niewysoką wieżę, a dach budowli kryty był gontem. Patronem świątyni była św. Katarzyna Aleksandryjska. Kościół posiadał pięć ołtarzy, w tym ołtarz główny z kamienia ciosanego, w postaci potrójnie rozkładanego tryptyku, poświęcony św. Katarzynie i św. Mikołajowi.

W 1662 roku w Grybowie wybuchł wielki pożar, który bardzo poważnie uszkodził kościół. Świątynia została odbudowana przy zdecydowanym wsparciu parafian. Nowo odbudowany kościół miał już dwóch patronów: św. Katarzynę i św. Mikołaja. Świątynia ta przetrwała do końca XIX wieku, kiedy to okazała się niewystarczająca dla rozrastającej się parafii, a kamień rzeczny powodował zawilgocenie budowli. W 1908 roku rozebrano stary kościół, aby w tym samym miejscu wznieść nową świątynię.

W 1909 roku położono fundamenty pod nowy kościół. Prace budowlane prowadził Roman Olszewski według projektu warszawskiego architekta Józefa Dziekońskiego. Nowy, neogotycki kościół wybudowano z cegły z użyciem kamienia. W 1913 roku dokonano tymczasowej konsekracji niedokończonego jeszcze kościoła.
I wojna światowa przerwała budowę - dopiero w 1918 roku wykończono szczyt wieży i pokryto go blachą miedzianą.
W 1921 roku biskup tarnowski Leon Wałęga konsekrował kościół p.w. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, panny i męczennicy.
Działania II wojny światowej poważnie uszkodziły świątynię, ale po wojnie szybko ją odbudowano, przy czynnym udziale parafian. Prace remontowe trwały do 1947 roku. Kolejny generalny remont kościoła rozpoczęto w 2007 roku. Obejmuje on wymianę pokrycia dachu, remont elewacji, ale również odrestaurowanie wnętrza świątyni i jego wyposażenia.

Kościół w Grybowie jest świątynią orientowaną, trójnawową, halową z transeptem oraz prezbiterium zamkniętym wielobocznie. Od południa do korpusu kościoła przylega kaplica i zakrystia, a od północy kaplica.

Nad świątynią dominuje 77-metrowa wieża wzniesiona na planie kwadratu, zwieńczona wysokim, neogotyckim hełmem, na którym zawieszona jest złota korona. Wieża wtopiona jest w korpus kościoła przy zachodniej elewacji, tworzącej fasadę kościoła. Fasada zwieńczona jest schodkowym szczytem, wysuniętym nad dach świątyni. Po bokach fasady umieszczono dwie wieżyczki, zwieńczone strzelistymi hełmami. Fasadę kościoła zdobi ostrołukowy portal, ostrołukowe okna z maswerkami oraz umieszczona nad portalem kamienna figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
Ramiona transeptu zakończone są płaską elewacją z neogotyckimi szczytami schodkowymi, wystającymi ponad dach. Ozdobą elewacji transeptu są malowane na biało blendy.
Ściany świątyni objęte są przyporami, między którymi umieszczono ostrołukowe okna z maswerkami.
Kościół nakryty jest dachem dwuspadowym, nad zamknięciem prezbiterium - pięciopołaciowym, krytym dachówką. Na połączeniu kalenic korpusu kościoła i transeptu umieszczono strzelistą wieżyczkę na sygnaturkę.

Nawy świątyni rozdzielone są masywnymi, ośmiobocznymi kolumnami, na których od strony nawy głównej umieszczono późno rokokowe, drewniane rzeźby 12 apostołów z atrybutami.
W ołtarzu głównym znajduje się, pochodząca z XVII wieku, kamienna płaskorzeźba, przedstawiająca Chrystusa na krzyżu na tle panoramy Jerozolimy. W wysokich oknach prezbiterium znajduje się pięć przepięknych witraży figuralnych, przedstawiających św. Katarzynę i innych polskich świętych. W prezbiterium umieszczono również 12 dużych rozmiarów, rokokowych obrazów z drugiej połowy XVIII wieku, przedstawiających apostołów. Obrazy te tworzą swoiste Kolegium Apostołów. Ponadto na północnej ścianie prezbiterium umieszczono barokowe figury z XVIII wieku, które tworzą kompozycję Przemienienia Pańskiego.

W lewej nawie znajduje się ołtarz z obrazem Matki Bożej Różańcowej (Przedziwnej lub Grybowskiej). Ten pochodzący z 1700 roku cudowny obraz, słynący łaskami, przyciąga do Grybowa szerokie rzesze wiernych.
W prawej nawie umieszczono ołtarz Serca Jezusowego z obrazem namalowanym na lipowej desce.
W lewym ramieniu transeptu znajduje się ołtarz z obrazami św. Antoniego i św. Maksymiliana, natomiast w prawym ramieniu - ołtarz z obrazami św. Jana i św. Bernarda.
Kościół św. Katarzyny posiada mechaniczne organy 21-głosowe.

W kościele znajdują się dwie kaplice. Kaplica przy prezbiterium, umieszczona od północy, posiada neogotycki ołtarz Zwiastowania Pańskiego. W drugiej kaplicy, ulokowanej od południa, przy nawie bocznej, znajduje się ołtarz Matki Boskiej Bolesnej.
Obok kościoła znajduje się jeszcze jedna kaplica. Jest to wolno stojąca, neogotycka kaplica Męki Pańskiej, w której znajdują się cztery barokowe rzeźby świętych z XVIII wieku, figura Matki Boskiej Bolesnej oraz posąg Chrystusa Frasobliwego.

Z powodu roli, jaką odgrywa w życiu religijnym kult Matki Bożej w słynącym łaskami obrazie Matki Boskiej Przedziwnej, kościół w 1974 roku został ogłoszony Sanktuarium Maryjnym.

Obok kościoła znajduje się stara, zabytkowa plebania z 1699 roku. Jest to budynek z drewna modrzewiowego, w którym aktualnie mieści się Muzeum Parafialne. Wśród eksponatów znajduje się XV-wieczny, gotycki obraz św. Zofii z trzema córkami, obrazy: św. Rodziny z 1500 roku, Przemienienia Pańskiego z XVI wieku, św. Sebastiana z XVII wieku, dwie ikony z XVI wieku oraz dwa zwieńczenia ołtarza tryptykowego z ok. 1460 roku. Muzeum posiada również starodruki z początku XIX wieku.