Pałac Brühla w Brodach

Brody      0 Opinie

Opis

Układ urbanistyczny obejmuje pałac wraz z oficynami i parkiem krajobrazowym, kościół, bramę wjazdową do miasta oraz kilkanaście domów, zbudowanych wzdłuż dwóch osi. Na zamknięciu jednej z osi symetrii zbudowano pałac, który jest głównym elementem barokowej kompozycji.

W latach 1670 - 1674 magnacki ród von Promnitz wzniósł tutaj na planie podkowy okazały pałac, według projektu architekta Francka. Rezydencja została otoczona ogrodem francuskim.

W 1740 roku majątek w Brodach o powierzchni 2000 ha zakupił hrabia Henryk von Brühl - pierwszy minister i faworyt króla Augusta III. Brühl w latach 1741 - 1749 stworzył tu rezydencję zgodnie z zasadami epoki baroku, otoczył ją zabudowaniami miejskimi i parkiem krajobrazowym. Projektantem nowego założenia pałacowo-miejskiego był drezdeński architekt Jan Krzysztof Knöffel.

Podwyższono wówczas korpus pałacu o jedną kondygnację, wydłużono skrzydła boczne, a dach dwuspadowy zamieniono na mansardowy. Zamurowano również renesansowe krużganki zdobiące wschodnią elewację pałacu, poszerzając jednocześnie centralną część rezydencji. W osi elewacji ogrodowej przebito otwór drzwiowy, przed którym zbudowano obszerny taras i schody do ogrodu. Również francuski ogród zamieniono na park krajobrazowy w stylu angielskim.

Elewacje zewnętrzne oraz wnętrza otrzymały bogatą dekorację architektoniczną, we wnętrzu wprowadzono reprezentacyjną klatkę schodową, a pałac wyposażono w drzwi i meble autorstwa Józefa Diebela. Rezydencję ozdobiły płótna malarzy włoskich, niemieckich, flamandzkich, a także porcelana miśnieńska.

Hrabia Henryk von Brühl poza tym, że był ministrem saskiego i polskiego dworu królewskiego, to był również dyrektorem Miśnieńskiej Manufaktury Porcelany. To właśnie Henryk Brühl, z okazji swego ślubu z Marią Anną Kolowrath, zamówił w 1736 roku serwis dla 100 osób, zawierający 2200 naczyń stołowych. Serwis ten wykonany został według projektu słynnego rzeźbiarza Johanna Joachima Kandlera, w latach 1737 - 1742. Zastawa została ozdobiona dyskretnymi herbami małżonków, w złoconych kartuszach. Motywem przewodnim dekoracji był kształt łabędzia w delikatnych wzorach lub reliefach - dlatego ten najsłynniejszy w Europie serwis nazywano serwisem łabędzim. Henryk Brühl podobno w testamencie zapisał życzenie, aby porcelanowe dzieło było dziedziczone w całości. Dzięki temu serwis był przez długie lata użytkowany przez dziedziców brodzkiego majątku.

Podczas wojny siedmioletniej, kiedy Prusy napadły na Saksonię, wojska pruskie na wyraźny rozkaz Fryderyka II, w 1758 roku spaliły brodzki pałac saksońskiego ministra Henryka Brühla.

Niespełna 100 lat później wnuk Henryka von Brühla - Fryderyk August von Brühl odbudował rezydencję. Zmienił jednak wygląd pałacu, który został przykryty płaskim dachem.

Kolejna przebudowa pałacu miała miejsce w latach 1919 - 1920. Wówczas to odtworzono mansardowy dach według projektu A. Zellera. Fasadę budynku ozdobiono postaciami czterech atlasów podtrzymujących balkon, a nad gzymsem, w półkolistym tympanonie umieszczono zegar. Elewacja przedzielona została gzymsem międzykondygnacyjnym, natomiast artykulację pionową nadały pilastry. Elewację frontową ozdobiły płaskorzeźby o motywach militarnych, a także symbolach nauki i sztuki. Elewację zachodnią zdobił trójkątny tympanon wypełniony kartuszem herbowym Brühlów.
Posiadłość w Brodach pozostawała własnością rodu von Brühl do 1945 roku.

W 1945 roku, po wkroczeniu Armii Czerwonej, rezydencja spłonęła. Również słynny serwis łabędzi uległ częściowemu zniszczeniu, część została rozszabrowana. Pojedyncze naczynia można dziś podziwiać w muzeach w Poznaniu, Krakowie, Gdańsku, Warszawie czy Wrocławiu. Sporą kolekcję posiada muzeum w Dreźnie.

W latach 1961 - 1964 pałac został zabezpieczony, otrzymał górne stropy i nowy dach. Od lat 60. XX wieku nie jest użytkowany.

Całe barokowe założenie urbanistyczne obejmowało pałac, oficyny, park krajobrazowy i prostokątny dziedziniec honorowy - oddzielone od miasta półkolistym ogrodzeniem z bramą umieszczoną między filarami, na których ustawiono rzeźby Bellony i Caritas. Założenie urbanistyczne obejmowało również kościół, kilkanaście domów - w tym m.in. pocztę, aptekę oraz bramę wjazdową do miasta. Brama ta, zwana Bramą Zasiecką, zbudowana została w 1753 roku z okazji wizyty w Brodach króla Augusta III.

Oficyny ograniczające dziedziniec pałacowy zbudowano na planie wydłużonych prostokątów. Są to budynki dwukondygnacyjne, z ryzalitami na skrajnych osiach. Również środkową część fasady z wejściem centralnym zdobi płytki ryzalit, nad którym umieszczono półokrągły tympanon z kartuszem herbowym Brühlów. Ryzality zaakcentowano pilastrami, a ryzality skrajne zwieńczone zostały trójkątnymi frontonami. Dziś posiadłość brodzka znajduje się w rękach prywatnych. W obydwu oficynach mieści się hotel i restauracja, natomiast sam pałac pozostaje w ruinie.

Za pałacem rozciąga się wokół jeziora park z niezwykle rzadkimi okazami drzew i krzewów rodzimych i egzotycznych. W tym bajkowym parku w 1790 roku Alojzy Fryderyk von Brühl, syn Henryka, wyreżyserował plenerową sztukę Szekspira "Sen nony letniej". Było to nie lada wydarzenie kulturalne, które odbiło się szerokim echem w całej Europie. Dziś park niestety jest zaniedbany i trochę zdziczały, ale można tu podziwiać pomnikowe drzewa i ciekawe okazy flory.