Krzemionki Opatowskie

Opis

Krzemionki Opatowskie jest to rezerwat archeologiczny w okolicach Ostrowca Świętokrzyskiego. Rezerwat ten jest wpisany w teren rezerwatu przyrodniczego, a same kopalnie 8 września 1994 roku uzyskały status pomnika historii. Teren ten odkryty został przez geologa Jerzego Samsonowicza dnia 8 lipca 1922 roku. Od tego czasu zostało przeprowadzonych tu wiele badań archeologicznych. Znaleziono tu około siedmiuset szybów. Rezerwat archeologiczny obejmuje obszar 389 hektarów i jest jednym z największych w Europie pod względem wielkości pola górniczego.

Badania archeologiczne w kopalniach Krzemionek Opatowskich pozwalają poznać wiele tajników prapoczątków sztuki górniczej. Kopalnie krzemionkowskie są świetnym przykładem ówczesnego rozwoju myśli technicznej.

Tutejsze kopalnie pochodzą z okresu neolitu i wczesnej epoki brązu. Pierwsze ludy które je eksploatowały to ludność kultury pucharów lejkowatych (3900 – 2900 r.p.n.e.), następnie ludność kultury amfar kulistych w latach 2900 – 2500 r.p.n.e. Natomiast we wczesnej epoce brązu eksploatowane były przez ludność kultury mierzanowickiej (2200 – 1600 r.p.n.e.). Większość szybów powstało jednak podczas istnienia kultury amfar kulistych.

Szyby w krzemionkowski kopalniach zakładano w odległości od pięciu do trzydziestu metrów od siebie, a ich głębokość i kształt były uzależnione od warunków geologicznych w jakich znajdowały się pokłady krzemienia. Z tego względu widzimy tu kilka technik wydobywczych: kopanie płytkich jam do dwóch metrów głębokości i szerokich na 4 do 5 metra, kopalnie niszowe – ich głębokość dochodziła do czterech i pół metra, kopalnie komorowo – filarowe o głębokości do 5 metrów i kopalnie komorowe o głębokości od 8 do 9 metrów.

Krzemienne złoża składają się z trzech warstw z czego eksploatowane były tylko dwie górne warstwy. Trzecia warstwa był uboga w złoża i były one rozproszone, dlatego nie urabiano jej.

Miejsce w którym pokłady krzemienia wychodziły na powierzchnię nie były odkryte w czasie neolitu, więc samo ich odnalezienie, dla ówczesnej ludności, było nie lada wyczynem. Aby rozpocząć pracę nad wydobyciem surowca osadnicy musieli się przygotować, zbierając odpowiednią ilość narzędzi kamiennych oraz poroża. Narzędzia te służyły jako kilofy, grace czy dłuta.

Kopalnie krzemowe, które datuje się na II połowę IV w.p.n.e., są fenomenem górnictwa neolitycznego. Rozwiązania jakie tu zastosowano daleko wyprzedzają inne obiekty tego typu na terenie całego kontynentu. Ówcześni osadnicy niezwykle precyzyjnie planowali swoją pracę. Niejednokrotnie szyby kopalni były zadaszone co wskazywało na to, że dbano by do szybu nie dostał się deszcz czy śnieg. Urobiony krzemień wydobywano na powierzchnię ciągnąc go na skórzanych płachtach. Na powierzchni odbywała się selekcja i wstępna obróbka surowca.

Obozowiska wydobywcze były sezonowe, nie było tu stałego osadnictwa z braku pitnej wody. Dlatego też półprodukty krzemienne zabierano na teren osad położonych w dorzeczu rzeki Kamiennej i tam przechodziły dalszą obróbkę taką jak gładzenie czy wykańczanie siekier.

Teren kopalni jest rezerwatem archeologicznym i przyrodniczym, a w 1994 roku został uznany za pomnik historii.

Obecnie teren jest udostępniony do zwiedzania. Obejrzymy tu szyb górniczy sprzed pięciu tysięcy lat, rekonstrukcję obozowiska, wystawy na temat górnictwa i osadnictwa z okresu neolitu. Zobaczymy tu również rekonstrukcję wioski neolitycznej.