Ratusz w Pszczynie

Opis

Pszczyna jest średniowiecznym miastem, leżącym na dawnym szlaku handlowym z Rusi, przez Kraków i Bramę Morawską - nad Dunaj i dalej do Europy, rozwijającym się przez wieki w cieniu zamku książęcego.
Pszczyna lokowana była prawdopodobnie jeszcze w XIII wieku. Wtedy to miastu nadano owalny kształt i otoczono je obwarowaniami drewniano-ziemnymi. Wytyczono również siatkę ulic i główny plac miasta, w kształcie wydłużonego prostokąta, zwężającego się lejkowato od strony zachodniej. Do dziś zachował się średniowieczny układ urbanistyczny miasta oraz rynek otwarty od zachodu na zamek książęcy. Rynek wówczas był głównym placem targowym rozwijającego się miasta.

W 1498 roku książę cieszyński Kazimierz potwierdził i odnowił prawa miejskie nadane niegdyś Pszczynie.

Miasto przez wiele lat miało drewnianą zabudowę, co było powodem licznych pożarów miasta. W 1545 roku wielki pożar w Pszczynie zniszczył obwarowania miejskie, które nigdy już nie zostały odbudowane.

Jednym z niewielu budynków murowanych przy pszczyńskim rynku na przełomie XVII i XVIII wieku była kamienica Janików, usytuowana przy północnej pierzei rynku, obok kościoła ewangelicko-augsburskiego. Zbudowana została w 1658 roku i przetrwała pożar miasta w 1679 roku.

W 1716 roku miasto odkupiło tę kamienicę od Anny Marii, wdowy po Mateuszu Janiku i przeznaczyło ją na miejski ratusz. Był to wówczas jednopiętrowy budynek, do którego w 1738 roku dobudowano niedużą wieżę, na której umieszczono zegar. Wieżyczkę tę ufundowała parafia katolicka pw. Wszystkich Świętych w Pszczynie.

Wielka klęska dotknęła Pszczynę, kiedy w 1748 roku wybuchł w mieście potężny pożar, który strawił prawie wszystkie budynki na Starym Mieście. Poza kościołami przetrwał budynek ratusza.
Po tej tragedii władze miasta podjęły decyzję, zabraniającą drewnianej zabudowy w obrębie Starego Miasta. Odbudową wielu budynków kierował wówczas architekt Christian Jahne, który zadbał o jednolity, barokowy styl rekonstruowanych kamieniczek.

W XIX wieku pszczyński ratusz poddano rozbudowie. W 1861 roku dobudowano drugie piętro, a także znacznie powiększono budynek w głąb działki, w kierunku północnym, wzdłuż obecnej ulicy Ratuszowej. Powstał wówczas budynek trzykondygnacyjny o czteroosiowej fasadzie od strony rynku, kryty trójspadowym dachem. Elewacja przyziemia była boniowana. Otwory okienne otrzymały ozdobne obramienia, zwłaszcza okna drugiej kondygnacji. Na tej kondygnacji od strony rynku umieszczono balkon, zajmujący centralną część fasady.
Obecny, neorenesansowy styl ratusz uzyskał w 1931 roku, kiedy to budynek przeszedł gruntowną przebudowę.
Nieprzerwanie od prawie trzech wieków budynek ratusza jest siedzibą władz miejskich.
Pod koniec XX wieku, w 1998 roku wyremontowano pomieszczenia ratusza. Zmieniono wówczas wystrój secesyjnej sali rajców, w której rok później zawieszono herby 12 sołectw, wchodzących w skład gminy Pszczyna.

Będąc w Pszczynie warto zatrzymać się chwilę na rynku, otoczonym przez odrestaurowane kamieniczki z XVIII i XIX wieku. W północnej pierzei placu, „doklejony” do zabytkowego kościoła ewangelickiego, usytuowany jest ratusz miejski, zaliczany do grona najstarszych budynków w mieście.

Jest to zabytek w stylu neorenesansowym o trójosiowej fasadzie południowej, z arkadowym portykiem wspartym na toskańskich kolumnach. Portyk ten dźwiga rozległy taras z tralkową balustradą. Fasada rozczłonkowana jest półkolumnami toskańskimi w wielkim porządku. Duże okna pierwszej i trzeciej kondygnacji zamknięte są półkoliście. Główne wejście do ratusza usytuowane jest centralnie w południowej fasadzie. Fasada zwieńczona została neorenesansowym, niewielkim szczytem ze spływami wolutowymi, w polu którego umieszczono zegar. Między drugą i trzecią kondygnacją fasady znajduje się herb miasta. Z prawej strony elewacji południowej, na wysokości parteru, umieszczona jest tablica upamiętniająca 60. rocznicę powrotu Ziemi Pszczyńskiej do Macierzy.
Elewacja wschodnia ratusza w przyziemiu jest boniowana, wyżej budynek obiega gzyms, ponad którym elewacja drugiej i trzeciej kondygnacji rozczłonkowana jest pilastrami w wielkim porządku. Wschodnią stronę ratusza wieńczy niewielki szczyt, umieszczony nad bocznym wejściem do budynku i klatką schodową. Okna parteru zamknięte są półkoliście, natomiast w górnej kondygnacji półkoliście zamknięte są jedynie dwa okna, natomiast pozostałe są prostokątne.
Budynek ratusza przykryty jest dachem trójspadowym krytym dachówką.
Na dachu powiewa niebiesko-żółto-niebieska flaga miasta, a codziennie w południe z ratusza rozbrzmiewa hejnał miejski, oparty na miejscowej pieśni ludowej.

Dodatkową atrakcją rynku pszczyńskiego jest zrekonstruowana XIX-wieczna studzienka oraz ławeczka księżnej Daisy – żony Jana Henryka Hochberga, pana na pszczyńskim zamku.