Dowspuda - pałac Paca

Opis

Dowspuda już w I połowie XVII wieku znalazła się w rękach Paców - rodu, który miał ogromne znaczenie i wywierał przemożny wpływ na życie polityczne i kulturalne Wielkiego Księstwa Litewskiego. Ostatnim dziedzicem rodu był Ludwik Michał Pac, który odziedziczył, na mocy testamentu po Józefie Pacu, olbrzymi majątek. Przypadły mu w udziale wielkie dobra w zaborze rosyjskim oraz Dowspuda, Raczki i Mazurki znajdujące się w zaborze pruskim. Ludwik Michał Pac, dzięki sukcesji, stał się jednym z najbogatszych magnatów.

Ludwik Michał Pac urodził się w Strasburgu, wychowywał się we Francji, Anglii, podróżował po Europie. Starannie wykształcony, światły młody człowiek, do swych dóbr nad Rospudą przeniósł zaobserwowane w Wielkiej Brytanii metody gospodarowania.
Ok. 1810 roku sprowadził na Suwalszczyznę farmerów szkockich i irlandzkich, aby dawali przykład okolicznym rolnikom. Farmerzy ci zakładali własne wioski i folwarki. Do dziś w okolicy Dowspudy istnieje wieś Szkocja.

Dobra dowspudzkie już w 1817 roku otrzymały miano wzorowych. Farmerzy brytyjscy uprawiali ziemniaki i warzywa, wprowadzili płodozmian, hodowali owce i szybko się asymilowali.

Pac uruchomił również produkcję maszyn i narzędzi rolniczych. Poza tym powstały browary i gorzelnia.-[PODZIEL]-Ludwik Michał Pac postanowił przenieść swą główną siedzibę z terenów Rosji do Dowspudy. W tym celu potrzebował wybudować rezydencję na miarę swego rodu. Jako pierwszy w Polsce postanowił wznieść pałac we wchodzącym wówczas w modę stylu neogotyku angielskiego.

W latach 1820 - 1827 powstało wspaniałe założenie pałacowo-parkowe. Architektem całego pałacu był Włoch Piotr Bosio. Od 1823 roku prace wykończeniowe i dekoratorskie prowadzono pod kierunkiem innego włoskiego architekta Henryka Marconiego.

Pałac zbudowany był na planie litery T. Dwukondygnacyjna budowla składała się z prostokątnego korpusu głównego o 6 wieżyczkach, który połączony był galeriami z ośmiobocznymi smukłymi wieżami. Skrzydła boczne zakończone były ośmiobocznymi pawilonami. Nad korpusem głównym wznosiła się nadbudówka zwieńczona attyką i pinaklami. Front pałacu zdobił mocno wysunięty portyk. W niszach elewacji frontowej stały prawdopodobnie rzeźby królów polskich.

Na parterze pałacu znajdowały się: kaplica, salony, archiwum, biblioteka i jadalnia. Prawe skrzydło boczne mieściło zbiory militariów, a lewe galerię malarstwa i oranżerię. Na piętrze znajdowały się komnaty mieszkalne właściciela i jego rodziny. Pałac posiadał również dwupoziomowe piwnice. W górnej znajdowały się łazienki urządzone według wzorów antycznych, mieszkania dla służby oraz kuchnia. W dolnej znajdowała się studnia.

Pałac otaczał park romantyczny zaprojektowany przez angielskiego ogrodnika Johna Heitona.

Niesłychanie wystawny i kosztowny pałac świadczył o bogactwie fundatora. Oczywistym jest, że musiało temu odpowiadać równie bogate wyposażenie wnętrz.-[PODZIEL]-Pałac w Dowspudzie był jedyną w Polsce budowlą w stylu czystego neogotyku angielskiego. Wówczas powstało powiedzenie Wart Pac pałaca, a pałac Paca.
W 1831 roku, po upadku powstania listopadowego, Ludwik Pac wyemigrował, a jego dobra zostały skonfiskowane przez władze carskie. Niewielką część wyposażenia pałacu jeszcze podczas powstania zdołano ukryć w kościołach w Raczkach i Janówce. Resztę w latach 1834 -1836 władze carskie sprzedały na licytacji.

Pałac, w nagrodę za zasługi przy tłumieniu powstania, otrzymał generał carski Sulima, potem pałac dzierżawił Polak Horaczko.

Rezydencja pozbawiona opieki ulegała stopniowej destrukcji, a ok. 1865 roku popadła w ruinę.

Kolejnym właścicielem był Sergiusz Karcew, który w 1867 roku, gdy pojawiła się okazja sprzedaży cegły na budowę koszar suwalskich - dokonał rozbiórki pałacu. Przerwał ją jednak po protestach okolicznej ludności, ale z pałacu pozostało już niewiele.
Do dziś zachował się jedynie portyk oraz jedna z wysmukłych wież, zwana bocianią wieżą. Ocalała podobno dlatego, że było na niej bocianie gniazdo z młodymi. Zachowały się również obrysy murów oraz piwnice, które niedawno zostały odremontowane dla celów turystycznych i wystawienniczych. Zabytkowa stajnia została przebudowana i mieści się w niej internat Szkoły Rolniczej. Wokół pałacu zachował się rozległy park z wieloma cennymi okazami flory.

Od 1997 roku w ruinach pałacu odbywa się Festiwal Kultury Celtyckiej.