Kościół i klasztor w Wigrach

Wigry      0 Opinie

Opis

Niegdyś bory nad Wigrami należały do Jaćwieży, później do Litwy, a po unii lubelskiej do Polski.
Na wigierskiej wyspie w XV wieku zbudowano dwór myśliwski, który gościł króla Władysława Jagiełłę, księcia Witolda, króla Zygmunta Augusta, a zapewne również królową Bonę. Król Władysław IV rozbudował dwór myśliwski, nadając mu cechy pałacu myśliwskiego.

W 1667 roku król Jan Kazimierz wydał klasztorowi eremickiej reguły - kamedułom, pozwolenie na osiedlenie się w Wigrach oraz budowę klasztoru i kościoła. Fundacja królewska obejmowała również okoliczną puszczę wraz z osadami. Zakonnicy zamieszkali początkowo w pałacu myśliwskim i rozpoczęli budowę kościoła i budynków klasztornych. Usypali również groblę, która połączyła wyspę z lądem.
Zakonnicy wprowadzili nowatorskie metody gospodarowania, zakładali sady, ogrody warzywne, trudnili się bartnictwem, rybołówstwem, hutnictwem, przez co stali się faktycznie cywilizatorami ziem nadwigierskich. Eksploatacja puszczy i jeziora dawała kamedułom wielkie dochody, co uczyniło klasztor najbogatszym w Polsce.

W 1671 roku w Wigrach wybuchł wielki pożar, który strawił drewniany kościół, klasztor, pałac myśliwski oraz zabudowania gospodarcze.

Kameduli postanowili wznieść trwały, murowany kościół wraz z budynkami klasztornymi. Projekt całego założenia wykonał prawdopodobnie włoski architekt Piotr Putini. Na wyspie usypano sztuczne wzniesienie i wzmocniono je murem oporowym. Całość założenia kościelno-klasztornego usytuowano na dwóch poziomach. Taras górny wznosił się 16 metrów ponad lustro wody jeziora, natomiast taras dolny - 11 metrów. Na górnym tarasie wzniesiono kościół, szpital, refektarz oraz eremy zakonników, tworzące alejkę zamkniętą wieżą zegarową. Na tarasie dolnym stanęła Kaplica Kanclerska, Dom Królewski, domek furtiana oraz foresteria, czyli dom dla możnych, którzy pragnęli spędzić tu resztę życia.

Po III rozbiorze Polski, w 1796 roku, władze pruskie skonfiskowały cały majątek kamedułów wigierskich, a w 1800 roku skasowano klasztor i zakonnicy zmuszeni byli opuścić Wigry. Kameduli wigierscy znaleźli schronienie w klasztorze kamedułów w Bielanach pod Warszawą.

W 1800 roku w Wigrach utworzono diecezję i osadzono tu biskupa. Pierwszym biskupem katedry wigierskiej był biskup Michał Karpowicz. W 1823 roku diecezję przeniesiono do Sejn, a w Wigrach powstała parafia. Przez kolejne lata zespół klasztorny niszczał, a z kościoła zabrano wiele cennych dzieł sztuki.

Podczas I wojny światowej kościół został zbombardowany. Dużym wysiłkiem odbudowano go w latach międzywojennych, ale kolejna wojna przyniosła kolejne zniszczenia.

Po wojnie postanowiono odbudować nie tylko kościół, ale również zrekonstruować cały zespół klasztorny. Wsparcia finansowego udzieliło państwo, a część zrekonstruowanych budynków weszła pod zarząd Ministerstwa Kultury, które w odbudowanych eremach i w części zabudowań klasztornych zorganizowało Dom Pracy Twórczej.

Wigierska świątynia p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny usytuowana jest w zachodniej części górnego tarasu. Budowano ją przez pięćdziesiąt lat (1694 - 1745). Ma 56 metrów długości i 30 metrów szerokości.
Kościół wigierski jest budowlą barokową, wzniesioną na planie krzyża. Krótsze ramiona tworzą pomieszczenie zakrystii i kaplicę, nad którymi wznoszą się dwukondygnacyjne wieże na planie kwadratu. Wieże zwieńczone są wysmukłymi barokowymi hełmami. Wejście do świątyni usytuowano od zachodu. Trójkątne zwieńczenie fasady kościoła wspiera się na dwóch parach pilastrów o wysokich cokołach. Do pilastrów przylegają smukłe ścianki zamykające boczne kaplice. Do wejścia prowadzą schody z kamienną balustradą, ozdobione wazonami.
Elewacja wschodnia jest podzielona profilowanym gzymsem. W dolnej kondygnacji umieszczono dwie pary pilastrów na wysokich cokołach. Górna kondygnacja zwieńczona jest trójkątnym szczytem o profilowanym obramieniu.
Elewacje boczne kościoła posiadają po trzy otwory okienne, które odpowiadają trzem kaplicom bocznym.
Kościół nakryty jest dachem dwuspadowym, pokrytym miedzianą blachą.

Świątynia wigierska jest założeniem jednonawowym, z wydłużonym prezbiterium. Po obu stronach nawy znajdują się trzy pary kaplic. Kaplice te z każdej strony łączą się ze sobą przejściami.
Kościół przykryty jest sklepieniem kolebkowym. W XIX wieku, na potrzeby stworzonej tu katedry, a potem parafii, dobudowano chór muzyczny.

Dziś świątynia posiada siedem (z dziewięciu) ołtarzy: ołtarz główny i sześć ołtarzy w kaplicach.
W ołtarzu głównym ażurowa, złocona rzeźba przedstawia wielką literę "M". W ołtarzu znajdują się obrazy pędzla Wiktora Winikajtisa, przewodnika z Wigier. Dawne obrazy, namalowane przez F. Smuglewicza, zaginęły. Na brzegu ołtarza stoją rzeźby św. Benedykta i św. Romualda.
Po prawej stronie nawy znajdują się kaplice: św. Kazimierza (zwana Królewską), Bożego Narodzenia oraz św. Romualda. Lewa strona nawy mieści kaplice: św. Piotra, św. Michała Archanioła oraz św. Benedykta.

Kościół udostępniony jest do zwiedzania wraz z kryptami, gdzie spoczywają prochy m.in. pierwszego biskupa wigierskiego Franciszka Karpowicza oraz zakonników.

Odbudowane eremy i inne obiekty użytkowane są przez Dom Pracy Twórczej.

Na półwyspie klasztornym jest przystań żeglugi, gdzie cumuje statek pasażerski oraz liczne żaglówki, łodzie i kajaki.