Hajnówka - Sobór Świętej Trójcy

Hajnówka      0 Opinie

Opis

W okresie międzywojennym, kiedy Hajnówka była jeszcze kilkutysięczną osadą leśną, wyznawcy prawosławia należeli do parafii pw. Zaśnięcia Matki Bożej w Dubinach. W 1925 roku, wierni prawosławni w prywatnym domu w Hajnówce, przy ul. 3 Maja zorganizowali kaplicę pw. Ikony Matki Boskiej Kazańskiej, gdzie przychodzili się modlić. Była to tzw. czasownia, bez wydzielonej części ołtarzowej.
Parafię prawosławną w Hajnówce erygowano w 1942 roku, kiedy zaadaptowano na cerkiew niewielki, drewniany budynek nadleśnictwa. Patronem parafii został św. Mikołaj Cudotwórca.

W latach 70. XX wieku, gdy Hajnówka była już szybko rozwijającym się miastem, do pracy w zakładach przemysłu drzewnego zaczęli ściągać pracownicy z okolicznych wsi. W dużej mierze byli to wyznawcy prawosławia. Wówczas mała cerkiew św. Mikołaja przestała mieścić wiernych.
Proboszcz parafii św. Mikołaja - ks. Antoni Dziewiatowski, jeszcze w latach 60. zaczął starać się o zezwolenie na budowę większej świątyni. Po pięciu latach starań, w 1973 roku władze wydały pozwolenie na wzniesienie nowej, monumentalnej cerkwi.

Profesor Aleksander Grygorowicz, poznański architekt, zaprojektował dwupoziomową, niezwykłą w kształcie świątynię, stosując nowoczesne rozwiązanie architektoniczne, inspirowane tradycją architektury cerkwi prawosławnych.
Budowa rozpoczęła się w dniu 14 października 1973 od położenia kamienia węgielnego nieopodal drewnianej cerkiewki św. Mikołaja. Budowa trwała do 1992 roku.
W 1984 roku niewykończony jeszcze sobór oddano do użytku. Do tej pory prawosławnym mieszkańcom Hajnówki służyła mała, drewniana cerkiew św. Mikołaja, która wraz z oddaniem do użytku nowej świątyni, została przeniesiona do wsi Czyże.
Dolna cerkiew została konsekrowana 18 grudnia 1988 roku pw. św. Mikołaja, natomiast główną, górną cerkiew soboru poświęcono w dniu 11 października 1992 roku pw. Świętej Trójcy, już po zakończeniu prac budowlanych, wykończeniowych i zdobniczych.

Sobór Świętej Trójcy w Hajnówce jest dwupoziomową świątynią, mogącą pomieścić 5 tysięcy osób.
Jest to budowla krzyżowo-kopułowa o konstrukcji żelbetowej. W centralnym miejscu świątyni wznosi się duży stożek wieży o wysokości 50 m. Wieża zwieńczona jest cebulastą kopułą, wspartą na czworobocznej podbudowie z kwadratowymi okienkami, doświetlającymi wnętrze wieży. Druga, mała wieżyczka, również zwieńczona cebulastą kopułą, wznosi się nad baptysterium.
Ta orientowana, dwukopułowa cerkiew wzniesiona jest na nieregularnym, asymetrycznym planie.
Dach świątyni tworzą betonowe, falujące powierzchnie w kształcie półwalców i przenikających się łupin, przechodzących łagodnie w powierzchnie stożkowych wież. Te betonowe dachy oraz cebulaste kopuły pokryte zostały miedzianą blachą.
Okna soboru zamknięte są półokrągło i ujęte w gładkie obramienia. Okna te są różnej wysokości i szerokości, umieszczone na różnych wysokościach pojedynczo, podwójnie, a nawet w poziomych rzędach po kilka okien, czy też małych okienek.
Elewacje zewnętrzne półokrągłych szczytowych ścian soboru zdobią freski z wizerunkami świętych, wykonane przez Bułgara Dymitra Grozdewa.

Nieopodal świątyni wznosi się wysoka dzwonnica w kształcie konchy, połączona z cerkwią krytą galeryjką, wspartą na szerokiej arkadzie.
Sobór Świętej Trójcy posiada dwie zakrystie.

Wewnątrz świątyni zachwyca niezwykła polichromia, pokrywająca wszystkie ściany i sklepienia. Polichromię tę w stylu malarstwa późnobizantyjskiego z XIV wieku, w latach 1986 – 1990 wykonał grecki malarz Dymitrios Andonopulos z Aten. Jest on również autorem niektórych ikon w głównym ikonostasie.
W centralnym miejscu głównej cerkwi wisi ogromne panikadiło (żyrandol) w kształcie krzyża greckiego. Przestrzenny, ażurowy krzyż wykonany został według projektu prof. Aleksandra Grygorowicza, z cienkich konstrukcji stalowych, w które wkomponowane zostały 24 witrażowe medaliony, przedstawiające ikony głównie ruskich świętych oraz Matki Bożej. Dekoracje żyrandola poświęcone są 1000-leciu Chrztu Rusi, które uroczyście obchodzono w 1988 roku.
Nieregularnie rozmieszczone okna zdobią witraże, rzadko spotykane w świątyniach prawosławnych. Witraże te zostały wykonane według wstępnych projektów Adama Stalony – Dobrzańskiego z Krakowa, który zmarł w 1985 roku.
Posadzka soboru wyłożona jest marmurowymi płytami.

Przestrzeń prawosławnej świątyni podzielona jest na trzy części: przedsionek przeznaczony dla katechumenów, nawę dla wiernych i prezbiterium z ołtarzem. Prezbiterium oddzielone jest od nawy ścianą ikon, tzw. ikonostasem. Do prezbiterium mogą wchodzić jedynie kapłani oraz mężczyźni i chłopcy asystujący przy liturgii.

Sobór Świętej Trójcy w Hajnówce posiada siedem ołtarzy. Główny ołtarz soboru poświęcony jest Świętej Trójcy.
W głównej (górnej) cerkwi soboru, główny ikonostas odlany jest z betonu i pokryty ceramiczną okładziną. W centralnej części ikonostasu znajdują się Królewskie (Carskie) Wrota, zdobione ikonami Zwiastowania NMP i czterech ewangelistów. Po bokach umieszczone są skromniejsze Wrota Diakońskie. Między Królewskimi i Diakońskimi Wrotami umieszczone są ceramiczne mozaiki wykonane w Charkowie. Po prawej stronie Królewskich Wrót znajduje się wizerunek Zbawiciela, natomiast po lewej – Matki Bożej. Nad drzwiami umieszczony jest rząd ikon, ukazujących najważniejsze święta prawosławia. Główny ikonostas świątyni posiada starannie wykonane ceramiczne obramienia ikon i wrót.

Górna cerkiew oprócz głównej nawy posiada również, podwyższoną o kilka stopni, północną nawę boczną z jednorzędowym ikonostasem i ołtarzem poświęconym Ikonie Matki Bożej – Nieoczekiwana Radość. Tu sprawowane są niedzielne, poranne Liturgie Święte.

Na górnym poziomie soboru znajduje się również baptysterium, poświęcone lokalnym świętym. Ściany baptysterium zdobią polichromie z wizerunkami św. Cyryla z Turowa i św. Eufrozyny Potockiej, a na środku pomieszczenia wyłożona jest ikona św. Męczennika Dzieciątka Gabriela, podlaskiego świętego.

W dolnej cerkwi pw. św. Mikołaja umieszczony jest drewniany ikonostas. Znajdują się tu trzy ołtarze. Największy poświęcony jest św. Mikołajowi, po prawej stronie znajduje się niewielki ołtarz św. Barbary, natomiast z lewej strony ołtarz św. Antoniego Pieczerskiego.
10 kwietnia 2011 roku w dolnej cerkwi soboru odsłonięto tablicę poświęconą prawosławnemu ordynariuszowi Wojska Polskiego, generałowi brygady, arcybiskupowi Mironowi (Mirosławowi Chodakowskiemu), który zginął 10 kwietnia 2010 roku w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku.

Siódmy, ostatni ołtarz mieści się w przyziemiu dzwonnicy cerkiewnej i poświęcony jest św. Pantelejmonowi.

W 1995 roku, w krypcie soboru Świętej Trójcy pochowany został wieloletni proboszcz parafii, budowniczy soboru – ks. Antoni Dziewiatowski, którego ostatnią wolą było spocząć w krypcie tej świątyni.

Sobór Świętej Trójcy w Hajnówce posiada doskonałą akustykę wnętrza, a chóralny śpiew w liturgii prawosławnej ma ogromne znaczenie i niepowtarzalny urok.
Od 1983 roku odbywają się tu koncerty Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Cerkiewnej „Hajnówka”, a od 2002 roku również koncerty w ramach Międzynarodowego Festiwalu „Hajnowskie Dni Muzyki Cerkiewnej”, w którym biorą udział chóry z kilkudziesięciu państw z Europy, Azji, Ameryki Północnej i Afryki.
Warto w maju znaleźć trochę czasu, aby posłuchać tej pięknej muzyki.

Sobór Świętej Trójcy w Hajnówce można zwiedzać w okresie turystycznym od poniedziałku do soboty w godz. 10.00 – 13.00 i 14.00 – 17.00.