Namysłów - ratusz

Opis

Namysłów już w 1249 roku otrzymał przywileje miejskie na prawie magdeburskim, z rąk księcia wrocławskiego Henryka III Białego.
Po utworzeniu rady miejskiej, w latach 70. XIII wieku, na rynku zbudowano drewniany ratusz, który z czasem został obudowany kramami.
Murowany budynek ratusza wzniesiono w latach 1374 - 1378, na planie prostokąta, według projektu mistrza murarskiego o imieniu Piotr. Ratusz stanął w miejscu kramów i sukiennic, które usytuowane były na rynku. Okazały gmach wzniesiono w stylu gotyckim, a konstrukcję jego wzmocniono od wschodu wysokimi, uskokowymi szkarpami, w narożach usytuowanymi skośnie.
W latach 1381 – 1389, przy zachodniej ścianie ratusza, wzniesiono na planie kwadratu 57-metrową wieżę ratuszową. Budowę wieży nadzorował mistrz murarski Piotr Einnetz, zwany również Tyńcem lub Tynetczem.
W XV wieku do wieży ratuszowej dobudowano od zachodu drugi budynek, w którym umieszczono m.in. sukiennice, ławy chlebowe i ławy szewskie.
14 listopada 1483 roku wybuchł w Namysłowie wielki pożar, który strawił część miasta. Bardzo ucierpiał również ratusz. Zniszczona została wieża ratuszowa, a także korpus główny ratusza. Spłonęły wówczas przechowywane w miejskim archiwum dokumenty i przywileje, jakimi dobroczyńcy obdarzali miasto.
Wieżę ratuszową odbudowano już w 1484 roku, natomiast korpus główny ratuszowego budynku wyremontowano dopiero pod koniec XV wieku.
6 grudnia 1619 roku, kolejny wielki pożar miasta zniszczył wszystkie zabudowania, z wyjątkiem zamku i jednego budynku, w którym mieściła się wówczas szkoła.
Podczas remontu ratusza po tym pożarze, w XVII wieku przebudowano elewację wschodnią budynku głównego, w bardzo modnym wówczas stylu renesansowym. W 1622 roku na wieży ratuszowej zamontowano zegar.
Murowany z cegły ratusz w 1702 roku został otynkowany.
XVIII wiek przyniósł kolejną rozbudowę bloku śródrynkowego. Od północy do wieży ratuszowej dobudowano nowy człon, w którym umieszczono strażnicę miejską. W 1783 roku zagospodarowano również niewielką przestrzeń między gmachem głównym ratusza, a budynkiem sukiennic i ław rzemieślniczych, przy południowej ścianie wieży. Zbudowano tam pomieszczenia wagi miejskiej.
W ten sposób na środku rynku powstał zwarty blok budynków, na planie zbliżonym do litery „L”. Liczne rozbudowy i przebudowy ratusza spowodowały zatracenie pierwotnego rytmu otworów okiennych, a także wymuszały zmiany lokowania wejść do budynku.
W 1823 roku rajcowie miejscy zezwolili na wyszynk piwa w lokalu znajdującym się w piwnicach ratuszowych.
Ratusz namysłowski przeszedł gruntowny remont w 1839 roku, pod kierownictwem mistrza budowlanego Hasenwinkela.
W 1928 roku na wieży ratuszowej zamontowano nowy zegar wieżowy, który zastąpił wysłużony już zegar XVII-wieczny. W XX wieku gmach przebudowywany był dwukrotnie, w latach 1923 – 1924 oraz 1963 – 1965. Każda przebudowa pociągała za sobą zmiany w elewacji całego zespołu budynków, jak również w organizacji przestrzeni wewnętrznej.
Po II wojnie światowej, w 1959 roku powstało w Namysłowie muzeum, które umieszczono w trzech salach ratusza. Muzeum to funkcjonowało tu do 1973 roku, kiedy zostało przeniesione do nowej siedziby Muzeum Ziemi Namysłowskiej.

W latach 2001 – 2002 przeprowadzono renowację całego bloku śródrynkowego i regotyzację głównego budynku ratusza, na podstawie opracowania dr. Czesława Lasoty, dr. Andrzeja Legendziewicza i architekta Jerzego Burmity. Pracami zespołu kierował prof. Edmund Małachowicz z Politechniki Wrocławskiej.
Dziś, po odrestaurowaniu, budynek ratusza (bo tak nazywany jest cały kompleks), przedstawia się pięknie, a jego wysoka wieża widoczna jest z daleka.
Dolna część wieży pochodzi z końca XIV wieku, natomiast górna część została nadbudowana w 1484 roku, po pożarze. Wieża ratuszowa o wysokości 57 metrów, w dolnej części kwadratowa, zakończona w narożach późnogotyckimi sterczynami z dekoracją maszkaronów, w górnej części oktagonalna, zwieńczona wysokim, barokowym hełmem z latarnią. Hełm wieży obity jest miedzianą blachą. Na czterech ścianach czworobocznej wieży umieszczone są cztery tarcze zegara wieżowego. Część oktagonalna dwukondygnacyjna, zdobiona jest ostrołukowymi blendami z okienkami strzelniczymi.
Z wieży ratusza codziennie w południe odtwarzany jest hejnał Namysłowa. Jest to utwór na trzy trąbki, skomponowany przez miejscowego muzyka – mgr. Eugeniusza Odoja.
Najstarsza część ratusza jest dwukondygnacyjna. Okna parteru ujęte są w obramienia z jasnego piaskowca, natomiast nieregularnym oknom piętra nadano nowy rytm, umieszczając je w wysokich, prostokątnych blendach. Blendy te, pomalowane na ciemny kolor imitują duże, regularnie umieszczone okna. W północnej i południowej elewacji znajdują się również po dwie blendy ostrołukowe. Wschodni szczyt budynku podzielony jest na trzy kondygnacje fryzem w ciemnym kolorze. Szczyt ten ozdobiony jest również ostrołukowymi blendami w kolorze elewacji, w których znajdują się prostokątne blendy imitujące okna. W niektórych z nich mieszczą się niewielkie okna. Szczyt ratusza wieńczą ceglane sterczyny, przykryte wysokimi daszkami namiotowymi, natomiast dolna kondygnacja szczytu ujęta jest z boków ściankami zwieńczonymi krenelażem.
Budynek główny ratusza zachował swój wysoki dach, który przykryty został czerwoną dachówką.
Do budynku tego prowadzi barokowy portal wykonany w piaskowcu, umieszczony w południowej elewacji ratusza.
W Sali Rajców zachowały się późnogotyckie sklepienia trójpodporowe z drugiej połowy XV wieku. Są to sklepienia żebrowe trójdzielne, tzw. piastowskie lub crazy vault (zwariowane sklepienia).
Późniejsze budynki bloku śródrynkowego są trójkondygnacyjne, o dachach jednakowej wysokości. Budynek dawnych sukiennic i wagi miejskiej przykryto wspólnym dachem trójspadowym, a dawną strażnicę dachem czterospadowym. Okna wszystkich członów ujęte są w obramienia z jasnego piaskowca, jednak każdy z nich otrzymał inną elewację.
Budynek północny wyposażony został w trzy uskokowe szkarpy od północy i dwie masywne przypory w narożach. Budynek zachodni ozdobiono w przyziemiu boniowaniem, natomiast maleńki budynek południowy o jasnej elewacji, posiada przyziemie niższe od sąsiadującego z nim budynku dawnych sukiennic.
Na rynku, obok ratusza stanęła metalowa replika pręgierza. Nie zachował się oryginalny, średniowieczny pręgierz, który świadczył o tym, że miasto ma przywilej sądowy, który zezwalał na orzekanie i wykonywanie kar. Przy pręgierzu wykonywano kary hańbiące, np. karę chłosty, piętnowania, obcinania rąk, uszu, nosa i włosów. Przy pręgierzu dokonywano również prezentacji dowodów przestępstwa, np. palono sfałszowane dokumenty.
Pręgierz namysłowski obsługiwali kaci mieszkający poza miastem. Pod koniec XVIII wieku zaprzestano w Namysłowie wykonywania kar cielesnych przy pręgierzu.
Ratusz namysłowski, stojący na zadbanym, wyłożonym granitową kostką rynku, w otoczeniu zabytkowych kamieniczek północnej pierzei, prezentuje się okazale.
Dziś w budynkach ratusza mieści się terenowe biuro ZUS, Urząd Stanu Cywilnego, prokuratura, biura notarialne, a także ratuszowa restauracja “Pod Aniołami”.