Paczków - kościół warowny

Opis

Ten niezwykły kościół zadziwia swoim wyglądem. Monumentalna bryła gotyckiej świątyni, zwieńczona obronnym, renesansowym krenelażem, nakryta jest płaskim dachem, przez co przypomina zamek warowny. Wysoka, 60-metrowa wieża kościoła, górująca nad miastem, nakryta ośmiobocznym, metalowym hełmem, wyposażona jest w otwory strzelnicze.

Kościół powstał z fundacji biskupa wrocławskiego - Przecława z Pogorzeli. Budowa świątyni rozpoczęta w 1350 roku, trwała blisko 30 lat. Kościół został konsekrowany w 1389 roku.

Świątynia z założenia miała pełnić funkcje obronne, za czym przemawia usytuowanie jej przy murach miejskich. W XVI wieku, w obliczu zagrożenia najazdami tureckimi, umacniano i modernizowano zamki i fortyfikacje miejskie, a nawet inkastelowano (zamieniano w kasztele, fortyfikowano) niektóre kościoły. Najczęściej kościoły otaczano murami ze strzelnicami, a czasem również fosą.

Innym zabiegom poddano paczkowską farę. Murowany kościół postanowiono zamienić w rodzaj donżonu - miejsce ostatecznej obrony, w obrębie murów miejskich. Przebudowę kościoła przeprowadził architekt pochodzenia włosko-szwajcarskiego - Jakub Parr. Zlikwidowano wówczas wysoki, gotycki dach, a jego miejsce zajął dach płaski, który stał się tarasem artyleryjskim. Taras ten obwiedziono murem ze strzelnicami, nadając mu formę renesansowej attyki w kształcie jaskółczych ogonów. Mur ten, zbudowany nad korpusem świątyni, pełnił rolę krenelaża. Nawet w prostym murze tarczowym nad prezbiterium wybito otwory strzelnicze. Podobno do wyposażenia świątyni należały niegdyś dwie armatki.

Gdyby się tak nieszczęśliwie złożyło, że nieprzyjaciel zająłby miasto, kościół miał stanowić ostatnie schronienie dla miejscowej ludności. Na wypadek długotrwałego oblężenia, we wnętrzu kościoła wykopano studnię, która miała być źródłem wody pitnej. Studnia istnieje do dziś, usytuowana jest w południowej nawie kościoła, między ławkami. Na starym, ozdobnym stelażu zamocowany jest kołowrót z wiadrem na łańcuchu. Chociaż studnia powstała z powodu zagrożenia najazdami tureckimi, to przyjęła się nazwa studnia tatarska.

Kościół posiada trójnawowy, dwuprzęsłowy, halowy korpus, wzniesiony na planie kwadratu. Od wschodu znajduje się dwuprzęsłowe prezbiterium o szerokości nawy głównej, zamknięte siedmiobocznie. Ściany świątyni objęte są przyporami, między którymi umieszczono ostrołukowe, dwudzielne okna z maswerkami. Od zachodu do wnętrza prowadzi ostrołukowy, kamienny portal gotycki z końca XIV wieku, poszerzony w 1577 roku, nad którym umieszczono tarcze z herbami biskupa wrocławskiego Przecława z Pogorzeli i Księstwa Nyskiego.

W 1447 roku od południa dobudowano gotycką kaplicę Mariacką, później nazywaną kaplicą Maltitzów, a w XVII wieku od północy dostawiono barokową kaplicę św. Rocha. Przy północnej ścianie prezbiterium, nad zakrystią, wznosi się wysoka wieża nakryta w 1716 roku barokowym hełmem.

Wnętrza kościoła farnego mają przepiękne, zróżnicowane sklepienia w różnych częściach świątyni. Nawa główna nakryta jest sklepieniem gwiaździstym czteroramiennym, nawy boczne sklepieniami trójpodporowymi, a nad prezbiterium i w kaplicy Mariackiej znajduje się sklepienie sieciowe. Kruchty nakryto sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi.

W kościele zachowały się zabytkowe płyty nagrobne z okresu od XVI do XVIII wieku.

Paczkowska świątynia ma bogate wyposażenie. Znajduje się tu wiele pięknych rzeźb, w tym figura św. Wawrzyńca i Madonny z 1496 roku, których autorstwo przypisuje się Witowi Stwoszowi.
W prezbiterium umieszczono neogotycki ołtarz główny Kutnera.
W kaplicy Mariackiej znajduje się renesansowy, rzeźbiony w piaskowcu ołtarz fundacji Maltitzów z 1588 roku.
Kaplica św. Rocha ma wystrój barokowy z ołtarzem z początku XVIII wieku. Znajdują się tu późnorenesansowe stalle z XVII wieku oraz murowana chrzcielnica z 1845 roku.
W nawie głównej znajduje się ambona Buhla z 1880 roku, którą zdobią figury czterech Ewangelistów.
Najdziwniejszym jednak i rzadko spotykanym w kościołach zabytkiem jest studnia tatarska z XVI wieku.