Zamek biskupów warmińskich w Reszlu

Reszel      0 Opinie

Opis

W miejscu, gdzie dziś wznosi się zamek, w czasach przedkrzyżackich pruskie plemię Bartów miało swoją strażnicę. Ślady umocnień tej budowli archeolodzy odkryli w fundamentach południowego skrzydła zamku.
W latach 40. XII wieku, kiedy Krzyżacy podbili Bartę, staropruskie fortyfikacje wykorzystali na potrzeby własnej strażnicy. Krzyżacy wznieśli tu drewniano-ziemny gródek, który był nękany przez zbrojne najazdy podbitej ludności.

W 1254 roku Warmia podzielona została między kapitułę biskupią i terytorium zakonu krzyżackiego. Reszel przeszedł pod panowanie biskupów warmińskich, ale wobec zagrożenia pruskiego - do 1273 roku osadzane w nim były załogi krzyżackie. W 1260 roku, podczas powstania pruskiego, krzyżacka załoga Reszla, nie czekając na oblężenie, spaliła strażnicę i ukradkiem uciekła. Po powrocie do Reszla, Krzyżacy odbudowali drewniano-ziemną warownię, która przetrwała do połowy XIV wieku.
Obok warowni rozwijała się osada, która w 1337 roku uzyskała prawa miejskie. Zachodziła więc potrzeba zabezpieczenia miasta.

W 1350 roku biskup warmiński - Jan z Miśni, rozpoczął budowę obecnego zamku, który został połączony wspólnymi murami obronnymi z rozwijającym się miastem. Zamek zajął południowo-wschodnie naroże miasta. Wzniesiono tu czworoboczną budowlę o wymiarach 43 x 45 m, gdzie budynek zamkowy początkowo stanowiło jedynie skrzydło wschodnie, a z pozostałych stron dziedziniec zamknięto ceglanym murem na kamiennej podbudowie. Bramę wjazdową do zamku umieszczono w zachodnim murze. W północno-zachodnim narożu wzniesiono potężną, cylindryczną wieżę na kwadratowej podstawie. Wieża obserwacyjno-obronna była kilkakrotnie podwyższana, aż w XVI wieku osiągnęła wysokość ośmiu kondygnacji, a grubość na najwyższych piętrach przekraczała 4 m. Wieża początkowo zakończona była krenelażem, później przystosowano ją do broni palnej. Przebito okienka strzelnicze, a górną część wieży ozdobiono arkadowym fryzem.
Rozbudowano też bramę wjazdową, zabezpieczając przejazd wysoką, czworoboczną wieżą bramną, wysuniętą przed lico muru. W wysokiej, kilkunastometrowej wnęce umieszczono bronę zamykającą wjazd. Nad wnęką były jeszcze dwie kondygnacje, w których były pomieszczenia straży. Jedyne wejście na wieżę bramną prowadziło z chodników straży, które biegły po wewnętrznej stronie murów.
Zachodnia część murów kurtynowych składała się z zadaszonego do wewnątrz chodnika straży, okienek strzelniczych oraz machikuł, umożliwiających wylewanie na szturmujących gorącej smoły, wrzątku, gorącej kaszy itp. W północnej kurtynie, na odcinku prowadzącym do wieży, utworzono system zwieńczenia muru.

Na początku XV wieku wzniesiono południowe skrzydło mieszkalne. Było to skrzydło reprezentacyjne, gdzie na I piętrze, poza komnatami biskupa mieścił się refektarz, a we wschodnim krańcu - kaplica o sklepieniu gwiaździstym.
W budynku wschodnim, w piwnicach mieściły się magazyny żywności, na parterze - kuchnia, spiżarnia i zbrojownia, natomiast I piętro zajmowały komnaty burgrabiego. Był to najczęściej polski szlachcic w służbie biskupa, który miał pieczę nad całym zamkiem. Na II piętrze mieściły się magazyny i spichlerz, a jedyne wejście do pomieszczeń tego piętra prowadziło z chodników straży.
W obu skrzydłach zamkowych, reprezentacyjne I piętro sklepione było sklepieniami gwiaździstymi lub krzyżowo-żebrowymi. Między budynkami komunikację zapewniały murowane, ozdobne krużganki.

Jeszcze w XV wieku cały zamek otoczono dodatkowo jeszcze jednym, niższym murem. Wjazd umieszczono w kwadratowej wieży bramnej, w południowo-zachodnim narożu. W północnej kurtynie zbudowano dwie półokrągłe baszty, a w narożu północno-zachodnim potężną basteję, poprzedzającą główną wieżę zamkową. Środkowa baszta miała połączenie ze skrzydłem północnym, poprzez nadwieszony murowany chodnik. W baszcie tej mieściło się gdanisko, czyli latryna.

Zamek reszelski był wielokrotnie zdobywany, pomimo doskonałych umocnień. Polskie wojska bez trudu zajęły go w 1410 i w 1414 roku. Wielokrotnie przechodził we władanie krzyżackie i polskie. Podczas ostatniej wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519 - 1521, biskup warmiński przekazał swe zamki wojskom polskim.

Pod koniec XVI wieku zamek ostatecznie utracił swe znaczenie militarne, a kardynał Andrzej Batory przekształcił warownię w letnią rezydencję.

Podczas wojen szwedzkich reszelski zamek został poważnie uszkodzony. W takim stanie, po zaborze Warmii w 1772 roku przejęli go Prusacy, którzy utworzyli w zamku więzienie. Pożary w 1806 i 1807 roku spustoszyły do końca zamek, który przez kilkanaście lat pozostawał w ruinie.

W latach 20. XIX wieku zamek odbudowano, a południowe skrzydło zaadaptowano na kościół ewangelicki. Z tego okresu pochodzi, dziwna dla gotyckich zamków, zachodnia fasada południowego skrzydła, z nietypowym zwieńczeniem z wieżyczką. Podczas odbudowy obniżono skrzydło południowe i wschodnie do wysokości murów kurtynowych. Rozebrano mury obronne, bramę wjazdową i narożną basteję.

W okresie międzywojennym rozpoczęto na zamku prace rekonstrukcyjne.
Po II wojnie światowej, kiedy Reszel powrócił do Polski, zamek został przejęty przez Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Pojezierze. W latach 1976 - 1985 przeprowadzono gruntowny remont zamku, który pozwolił na utworzenie tu Domu Pracy Twórczej oraz galerii sztuki. Po kolejnej renowacji, od 2001 roku w pomieszczeniach zamkowych działa hotel z restauracją, galeria i muzeum.

Dziś można zwiedzać galerię sztuki współczesnej, która mieści się w dawnym zborze ewangelickim, dziedziniec zamkowy oraz XV-wieczną wieżę. Wejście na dziedziniec zamkowy jest niestety płatne.