Grodzisk Mazowiecki - willa Foksal

Grodzisk Mazowiecki      0 Opinie

Opis

Prawdopodobnie z tego powodu willa Foksal uważana jest przez niektórych za pierwszy dworzec kolejowy w Grodzisku. Poza tym, budynek swą sylwetką nawiązuje do ówczesnych lokomotyw parowych, stoi w pobliżu torów kolejowych, a także został zbudowany jednocześnie z pierwszym odcinkiem Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej z Warszawy do Grodziska.

W połowie XIX wieku, otoczona lasami wieś Jordanowice, uważana była za podwarszawskie uzdrowisko. Wraz z rozwojem kolei parowej, do Jordanowic na letnisko warszawiacy zaczęli chętniej przybywać, a Grodzisk stał się celem wycieczek i rekreacji.

Właściciel Grodziska i pobliskich Jordanowic - Ewaryst Mokronoski wybudował w parku jordanowickim "dom zajezdny z wygodami, zaopatrzony w tzw. lodownię". Willa dysponowała pokojami gościnnymi dla letników. Ową lodownią była prawdopodobnie dwupomieszczeniowa piwnica ziemna, usytuowana na zewnątrz budynku, w okolicach jego wschodniego narożnika.

Willa Foksal została zbudowana w 1845 roku, wg projektu Teofila Schüllera, architekta Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, ucznia Henryka Marconiego.

Jest to budynek wzniesiony na planie prostokąta, zbudowany z cegły, na betonowym fundamencie. Dwukondygnacyjna budowla posiada dwa prostokątne, boczne ryzality elewacji południowo-wschodniej, a także dwa ryzality elewacji północno-zachodniej. Przy północno-zachodniej elewacji, południowy ryzalit jest mniej wydatny, ponieważ przy nim, w zachodnim narożu budynku, wzniesiona jest trzykondygnacyjna, cylindryczna wieża. Od strony południowo-wschodniej, między ryzalitami usytuowana jest odsłonięta weranda, przykryta pulpitowym dachem, wspartym na drewnianych słupach. Kondygnacje willi rozdzielone są prostym fryzem.
Budynek przykryty jest dachem dwuspadowym, jedynie nad ryzalitem w pobliżu wieży jest dach kopertowy.

Okrągła wieża na trzeciej kondygnacji posiada cztery balkoniki widokowe, skierowane w różne strony. Ozdobą wieży ponad trzecią kondygnacją jest dekoracyjny fryz, nad którym znajduje się rząd małych, okrągłych otworów. Wieżę przykrywa niski dach stożkowy, zwieńczony iglicą z chorągiewką wiatrowskazu, na której umieszczono datę budowy 1845. Wieża nadaje budynkowi oryginalny charakter, dzięki czemu kształt willi nawiązuje do wyglądu ówczesnego parowozu.

Kiedy 14 czerwca 1845 roku otwarto pierwszy, prawie 30-kilometrowy odcinek Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej z Warszawy do Grodziska, w Grodzisku odbyła się wielka uroczystość, w której uczestniczyło ok. 600 osób. Odcinek drogi żelaznej otwierał książę namiestnik Iwan Fiodorowicz Paskiewicz, który wydał uroczysty obiad dla 150 najbliższych osób. Po uroczystym obiedzie, Paskiewicza i towarzyszące mu osoby podejmował dziedzic Grodziska - Ewaryst Mokronoski. Można przypuszczać, że właśnie w nowo wybudowanej willi Foksal. Prasa pisała, że "pociąg dojeżdżał do drewnianego pomostu, postawionego obok budynku zwanego foxalem Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej".

Można przypuszczać, że skoro był to pierwszy oddany odcinek linii kolejowej, to nie było jeszcze dworca, a willa w Jordanowicach była jedynym budynkiem przy powstającej trasie, zaczęto więc uważać ją za dworzec i nazywać "Lokomotywką".

W 1915 roku, kiedy władze niemieckie przywróciły Grodziskowi utracone w 1870 roku prawa miejskie, Wólka Grodziska, Nowy Grodzisk i Jordanowice zostały przyłączone do miasta. Obecny dworzec kolejowy w Grodzisku zbudowano dopiero w latach 1921 - 22, a obecną nazwę Grodzisk Mazowiecki miasto otrzymało w 1928 roku.

Oryginalny dom gościnny ufundowany przez Mokronoskich, po wygaśnięciu rodu właścicieli, przeszedł w 1931 roku na własność Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi.

Po II wojnie światowej w willi Foksal mieścił się szpital zakaźny, a później przychodnia lekarska. W latach 1970 - 77 willa była w bardzo złym stanie i nie była użytkowana. Od 1977 roku w budynku mieściła się składnica i pracownia geodezyjna Warszawskiego Przedsiębiorstwa Geodezyjnego. W 1979 roku władze miasta przekazały budynek Krajowemu Ośrodkowi Badań i Dokumentacji Zabytków. W latach 1986 - 1992 został przeprowadzony generalny remont "Lokomotywki".

Obecnie właścicielem willi Foksal jest Narodowy Instytut Dziedzictwa, którego biura mieszczą się w zabytkowym budynku.

Władze Grodziska Mazowieckiego planują odkupienie od właścicieli zabytkowej willi, z zamiarem umieszczenia w niej kameralnej cukierenki i pijalni czekolady, pasujących klimatem do otaczającego willę parku jordanowickiego, zwanego dziś Parkiem Skarbków, który poddany został rewitalizacji.

Zdjęcia

Grodzisk Mazowiecki - willa Foksal
Grodzisk Mazowiecki - willa Foksal
Grodzisk Mazowiecki - willa Foksal
Grodzisk Maz. - wieżyczka "Lokomotywki" z chorągiewką wiatrowskazu
willa Foksal
willa Foksal