Nekropolie archikatedry św. Jana w Warszawie

Opis

Kościół farny św. Jana Chrzciciela nie był podpiwniczony, dlatego nie było gdzie chować nawet dobrodziejów świątyni - książąt mazowieckich. Powoli powstawały krypty grobowe, lecz przez długi czas nie było planów ich położenia. Wyremontowano je pod koniec XIX wieku, a po II wojnie światowej odrestaurowano. Krypty łączono ze sobą i przebudowywano. Budowano nowe krypty, do których przenoszono trumny ze szczątkami znakomitości. Niezidentyfikowane szczątki wiernych, chowanych przez wieki pod prezbiterium, w 1953 roku złożono pod kryptą książąt mazowieckich. Podczas prac konserwatorskich odkryto nowe fragmenty podziemi. W połączonych kryptach ułożono nową, kamienną posadzkę, a także zamocowano ozdobne kraty, wykonane według projektu Józefa Zencikiewicza.

Krypty udostępniono do zwiedzania w 1972 roku, choć część podziemi można było zwiedzać (może tylko przejściowo) już pod koniec lat 50. XX wieku.

Wejście do podziemi znajduje się w korytarzu zakrystii, natomiast wyjście - w północnej nawie świątyni.

Pierwsze krypty od wejścia pochodzą z okresu międzywojennego.
Jedna z nich, zaprojektowana przez Konstantego Jakimowicza, wykonana w 1924 roku, kryje doczesne szczątki Henryka Sienkiewicza, pisarza, laureata nagrody Nobla.

Po przeciwnej stronie znajduje się, zaprojektowana przez Mariana Lalewicza, wykonana w 1928 roku krypta Gabriela Narutowicza, pierwszego prezydenta II Rzeczpospolitej. Po obu stronach nagrobka Narutowicza umieszczono tablice nagrobne prezydentów: Stanisława Wojciechowskiego i Ignacego Mościckiego.

W kolejnej krypcie z okresu międzywojennego, zaprojektowanej przez Konstantego Jakimowicza, spoczywają książęta mazowieccy: Janusz I Starszy - fundator katedry św. Jana oraz jego wnuk Bolesław III. Na podłodze stoi trumienka ze szczątkami przedwcześnie zmarłej córki Władysława IV, Izabelli Wazówny. W krypcie kziążęcej znajduje się również zabytkowa mensa ołtarzowa z XIV wieku, pochodząca z ołtarza głównego, a odnaleziona po wojnie w gruzach świątyni. W północnej ścianie krypty przebite jest okienko, przez które można zobaczyć sarkofag ostatnich książąt mazowieckich: Stanisława i Janusza III.

Obok mieści się, stworzona w 1951 roku, wsparta na filarach, obszerna krypta arcybiskupów warszawskich. Są tu pochowani: Zygmunt Szczęsny Feliński, Wincenty Teofil Chościak Popiel oraz Antoni Melchior Fijałkowski. Tu znajdował się również sarkofag prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego, lecz został przeniesiony do specjalnie wybudowanej kaplicy w północnej nawie świątyni.

Za kryptą arcybiskupów warszawskich mieści się krypta, gdzie znajduje się sarkofag prezydenta Polski - Ignacego Mościckiego z jego prochami sprowadzonymi do kraju w 1993 roku. W tej krypcie spoczywa również premier Polski - Ignacy Jan Paderewski, którego prochy sprowadzono do Polski w 1992 roku, a także urna z prochami generała Kazimierza Sosnkowskiego, którą sprowadzono do kraju w 1992 roku. Na ścianie krypty znajduje się łacińska inskrypcja "Pax vobiscum bene de Patria meriti" ("Pokój Wam, dobrze zasłużonym dla Ojczyzny").

Z krypty arcybiskupów warszawskich jest przejście do gotyckiej krypty biskupa poznańskiego Stanisława Witwickiego, obok której znajduje się gotycka krypta z XIV wieku.

Z krypty Witwickiego jest przejście do zespołu krypt, gdzie m.in. spoczywa Adam Parzniewski - sekretarz Anny Wazówny. Poniżej pochowany jest dostojnik kościelny z XVIII wieku, a obok trumienka ze szczątkami dziecka.

W kolejnej krypcie umieszczono sarkofag ostatniego króla Polski - Stanisława Augusta Poniatowskiego. Na ścianach tej krypty znajdują sie tablice pamiątkowe: nadwornego malarza królewskiego - Marcello Baciarellego i jego żony Joanny Fryderyki, nadwornego rzeźbiarza - Franciszka Pincka, szambelana królewskiego - Feliksa Łojko, a także prymasa Polski Michała Poniatowskiego. Kryptę tę wraz z sarkofagiem królewskim zaprojektował w 1995 roku Robert Kunkel.

Z krypty królewskiej można zajrzeć do kolejnej krypty z XVII wieku.

Przy wyjściu znajduje się plan podziemi. Jest on już nieaktualny. Brak na nim dużej krypty, w której spoczywają Ignacy Mościcki, Ignacy Jan Paderewski i Kazimierz Sosnkowski. Brak również informacji o krypcie królewskiej. Poza tym szkoda, że plan podziemi umieszczono przy wyjściu, a nie przy wejściu. Świadczyć to może o tym, że kiedyś wejście do podziemi mieściło się w lewej nawie świątyni, a nie jak dzisiaj - w korytarzu zakrystii.

Kolejne lata mogą przynieść jeszcze wiele niespodzianek, albowiem w podziemiach archikatedry św. Jana mogą powstawać nowe krypty na stare i nowe pochówki.

Drugim cmentarzem kościoła farnego św. Jana był nieistniejący od dawna cmentarz parafialny, zwany również farskim, a później Cmentarzem alias Canonie. Mieścił się on z tyłu świątyni, na niewielkim placyku, zwanym później Kanonią. Cmentarz ten ostatecznie został zlikwidowany w 1780 roku. Figura Matki Bożej, ustawiona na zewnątrz absydy, była niegdyś posągiem cmentarnym z tego cmentarza i została pozostawiona tu na pamiątkę dawnej historii.