Józefów Biłgorajski - kościół

Opis

Ten sam Tomasz Józef Zamoyski - V ordynat zamojski, starosta płoskirowski i grodecki, ufundował tu również drewniany kościół. Świątynię wzniesiono w latach 1718 - 1721, być może na miejscu poprzedniego, drewnianego kościoła. W 1721 roku zainstalowano w świątyni ołtarz główny i dwa ołtarze boczne.
Przy tej świątyni w 1723 roku została erygowana parafia obrządku rzymskokatolickiego. 14 października 1728 roku kościół został konsekrowany pw. św. Józefa i Niepokalanego Poczęcia NMP, przez biskupa chełmskiego Jana Feliksa Szaniawskiego. Świątynia ta przetrwała do 1885 roku, kiedy to z powodu bardzo złego stanu technicznego, została rozebrana jeszcze przed ukończeniem budowy nowego kościoła.
Nowy, murowany kościół zaczęto budować w 1883 roku, staraniem ówczesnego proboszcza, ks. Trembińskiego. Koszty budowy pokryli parafianie przy finansowym wsparciu ordynacji. Prace budowlane ukończono w 1886 roku i tego samego roku kościół poświęcił ks. W. Słowakiewicz. Świątynia została konsekrowana pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, przez biskupa lubelskiego Piotra Kałwę, dopiero 20 sierpnia 1951 roku.
Nową świątynię wymurowano z białego piaskowca józefowskiego, pochodzącego z miejscowych kamieniołomów.
Na planie krzyża wzniesiono jednonawową, orientowaną świątynię w stylu neobarokowym. Prezbiterium kościoła zamknięto półkoliście, natomiast zachodnią fasadę ożywiono dwiema czworobocznymi wieżami. W północnym ramieniu krzyża umieszczono zakrystię ze skarbczykiem na piętrze. Południowe ramię zajęła prostokątna kaplica Matki Bożej Nieustającej Pomocy.

Dachy świątyni kryte są ocynkowaną blachą. Nawę przykrywa dach trójspadowy, zakrystię i kaplicę – dachy dwuspadowe, prezbiterium – spłaszczony dach wielopołaciowy w kształcie półstożka, natomiast wieże zwieńczone są wysokimi, ośmiopołaciowymi dachami namiotowymi. Na kalenicy dachu nawy znajduje się niewielka, czworoboczna wieżyczka sygnaturki z latarnią i czterema trójkątnymi szczytami, kryjącymi dwuspadowe daszki.
Zachodnia fasada kościoła prezentuje się imponująco. Centralną część fasady zajmuje okazała arkada, wsparta na wydatnych gzymsach, podpartych parami kolumn i pilastrów z pseudokorynckimi głowicami. Profilowany łuk archiwolty arkady zdobiony jest ornamentem roślinnym oraz napisem „Pod Twoją obronę uciekamy się Święta Boża Rodzicielko”. Arkada tworzy głęboką płycinę, w której umieszczony jest portal główny. Portal zwieńczony jest trójkątnym frontonem z gzymsem kostkowym, wspartym na dwóch kolumnach. Otwór drzwiowy o wykroju arkadowym wypełniają drzwi dwuskrzydłowe. Ponad portalem, w płycinie arkady znajduje się okrągłe okno. Fasada po bokach ujęta w dwie lizeny, zwieńczona jest profilowanym gzymsem kostkowym. Fasadę wieńczy trójkątny fronton o profilowanych krawędziach z motywem kostkowym. W polu trójkątnego szczytu znajduje się okrągłe okienko.
Trójkondygnacyjne wieże kościelne w przyziemiu nie posiadają okien, wyjątkiem jest niewielkie, wąskie okienko w wieży południowej. Druga kondygnacja wyposażona jest w półkoliście zamknięte okna. Wieża północna posiada okno od północy, natomiast wieża południowa – od południa. W trzeciej kondygnacji wież znajdują się po cztery otwory głośnikowe, wypełnione metalowymi żaluzjami. Otwory dzwonne zwieńczone są arkadami, wspartymi na gładkich pilastrach. Naroża wież wieńczą cztery kamienne wazony, między którymi wznoszą się wysokie, ośmiopołaciowe dachy namiotowe.
Północna elewacja zakrystii i południowa kaplicy Matki Bożej, dekorowane arkadowymi blendami, zwieńczone są trójkątnymi frontonami o dekoracji kostkowej. W polach szczytów umieszczone są niewielkie, okrągłe okienka.
Od strony południowej i północnej do świątyni prowadzą dwa portale, umieszczone w centralnej części elewacji. Otwory drzwiowe obramione są profilowanymi opaskami i zwieńczone trójkątnymi frontonami z dekoracją kostkową.
Kościół jest otynkowany, a jego elewacje zostały rozczłonkowane płytkimi lizenami, między którymi, w górnej kondygnacji umieszczone są arkadowo zamknięte okna, obramione profilowanymi opaskami, natomiast przyziemie ozdobione zostało prostokątnymi płycinami. Jedynie wschodnia elewacja zakrystii posiada okna na obu kondygnacjach, a kaplica Matki Bożej, na parterze ozdobiona jest arkadową blendą.
Całą świątynię na zwieńczeniu ścian obiega bogato profilowany gzyms o dekoracji kostkowej.

Wnętrze kościoła przykrywa sklepienie krzyżowe, wsparte na gurtach. Nawę, na zwieńczeniu ścian, obiega gzyms z dekoracją kostkową, wsparty na pilastrach, które dzielą nawę na cztery przęsła.
Między pilastrami znajdują się okna, wypełnione witrażami, wykonanymi w latach 1995 – 1998 w Pracowni Artystycznej Witraży Krystyny i Bogusława Szczekanów w Krakowie. W prezbiterium umieszczono witraże św. Józefa i św. Anny, w nawie – św. Stanisława, św. Wojciecha, św. Stanisława Kostki, bł. Karoliny Kózki, bł. Jana Pawła II oraz Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W kaplicy Matki Bożej umieszczono witraże przedstawiające chrzest św. Jana Chrzciciela oraz Matkę Boską Fatimską. Na chórze znalazł się witraż Ducha Świętego.
Prezbiterium jest nieco niższe i węższe od nawy, a w ścianie tęczowej, po obu stronach znajdują się niewielkie, konchowe nisze, w których umieszczono figury Najświętszej Marii Panny i Serca Jezusa.
Duża część wyposażenia została przeniesiona z drewnianego kościoła, rozebranego w 1885 roku.
W prezbiterium znajduje się drewniany, polichromowany i złocony ołtarz główny, pochodzący z okresu budowy świątyni. W centralnym polu tego ołtarza umieszczone są XVIII-wieczne obrazy Matki Bożej Różańcowej i na zasłonie Niepokalanego Poczęcia NMP. Obrazy flankują dwie pary kolumn, wspierających trójkątne zwieńczenie. Po bokach ołtarza stoją figury św. Piotra i św. Pawła z 1930 roku.
W kaplicy Matki Bożej znajduje się współczesny, w stylu neobarokowym ołtarz Matki Bożej Nieustającej Pomocy z dwoma kolumnami po bokach. Ołtarz w tej kaplicy został uszkodzony w 1975 roku przez pożar, w którym spłonęły wszystkie obrazy tego ołtarza. Dziś znajdują się tu obrazy św. Franciszka pod Krzyżem, Matki Bożej Nieustającej Pomocy oraz św. Anny. Po bokach ołtarza znajdują się również gipsowe figury św. Antoniego z Padwy i św. Franciszka Ksawerego.
W nawie, po stronie południowej umieszczono neobarokowy ołtarz św. Józefa z obrazem Najświętszego Serca Pana Jezusa z 1930 roku oraz obrazem św. Józefa na zasłonie.
Drugi ołtarz po stronie południowej, to barokowy ołtarz Przemienienia Pańskiego. W zwieńczeniu ołtarza znajduje się obraz Ecce Homo. Ołtarz pochodzi ze starego kościoła.
Po stronie północnej umieszczono neobarokowy ołtarz Pana Jezusa Ukrzyżowanego z drewnianym krucyfiksem, zasłanianym obrazem św. Jana Chrzciciela.
Drugi ołtarz po stronie północnej, to barokowy ołtarz św. Antoniego, przeniesiony z poprzedniego kościoła, z obrazem św. Kajetana w polu głównym i obrazem św. Antoniego w zwieńczeniu.
W kościele znajduje się neobarokowa XIX-wieczna ambona, barokowa XVIII-wieczna chrzcielnica, a w przedsionku dwie barokowe kropielnice z piaskowca, z pierwszej połowy XVIII wieku.
W zachodniej części kościoła znajduje się chór muzyczny, wsparty na szerokiej arkadzie. Chór, nieco węższy od nawy, wydzielony jest niską ścianką balustradową i zamknięty arkadą. Na chórze muzycznym znajdują się 18-głosowe organy, wykonane w 1929 roku przez warsztat organmistrza Dominika Biernackiego z Włocławka.
W podchórzu znajdują się wejścia do przyziemi wież. W 2006 roku w przyziemiu północnej wieży zorganizowano rodzaj kaplicy, w której eksponowane są współczesne obrazy, m.in. znajduje się tu obraz Miłosierdzia Bożego z 1993 roku oraz św. Faustyny z 2000 roku.
W świątyni znajdują się epitafia i liczne tablice pamiątkowe, wmurowane w ściany kościoła.
Oryginalną dekoracją kościoła są trzy żyrandole oraz komplet kinkietów, wykonane w 1981 roku przez Jana Kudełkę, z poroży jeleni, znalezionych w okolicznych lasach.

Świątynia józefowska otoczona była dawnym cmentarzem grzebalnym. Cmentarz ten został przeniesiony, lecz zachowało się tu kilka zabytkowych nagrobków z początku XIX wieku. Na cmentarzu kościelnym znajduje się również krzyż pamiątkowy, ustawiony w miejscu ołtarza głównego dawnego, drewnianego kościółka. Kościół otoczony jest starym murem z kapliczkami. Od zachodu mur został rozebrany i zastąpiony parkanem. Zachowała się jedynie bramka z dwóch słupów, na których stoją kamienne, rokokowe rzeźby św. Dominika i św. Scholastyki, pochodzące z XVIII wieku.
W południowo-zachodnim narożniku ogrodzenia stoi murowana dzwonnica, w przyziemiu której znajduje się kaplica przedpogrzebowa.
W dzwonnicy wiszą dwa dzwony: „Józef”- wykonany w 1922 roku i dzwon „Najświętsza Maria Panna”, odlany w 1938 roku.