Sanktuarium Matki Bożej Trybunalskiej

Piotrków Trybunalski      0 Opinie

Opis

Posiedzenia Trybunału w Piotrkowie trwały od jesieni do wiosny. Przenoszenie obrazu do ratusza odbywało się w podniosłej atmosferze. Po nabożeństwie w kościele św. Jakuba ruszała procesja do ratusza. Brali w niej udział deputaci, sędziowie, osoby mające sprawy w sądzie, a także garnizon wojskowy dla ochrony Trybunału. Obraz niesiono z wielką czcią pod baldachimem, w otoczeniu tłumu wiernych. Podczas sesji Trybunału codziennie odprawiano Mszę Świętą w intencji sprawiedliwych wyroków. Po zakończeniu kadencji obraz równie uroczyście powracał do fary, gdzie specjalnym nabożeństwem zamykano sesję Trybunału.

W 1651 roku kaznodziejstwo trybunalskie powierzono jezuitom z Rawy Mazowieckiej, którzy modlili się wraz z wiernymi w piotrkowskiej farze św. Jakuba przed obliczem Matki Bożej Trybunalskiej. Tu głosili kazania i spowiadali. Deputaci Trybunału Koronnego każdej niedzieli na Mszy Świętej w kościele parafialnym słuchali kazań, w których wytykano niesprawiedliwość i inne występki ławników i palestry. Jezuici zajmowali się również więźniami, a skazanych przygotowywali na śmierć.

W 1677 roku jezuici przybyli do Piotrkowa na stałe, w uroczystej procesji dziękczynnej, za uratowanie miasta od zarazy. Zakupili dwie kamienice i przyległe place, wystawili drewnianą kaplicę i założyli tu swą placówkę duszpasterską. W kolejnych latach zakupili sąsiednie posesje przy ul. Łaziennej i sporządzili projekt świątyni.

Już w 1706 roku jezuici zorganizowali kolegium, które mieściło się w kamieniczkach przy ulicy Łaziennej. Początkowo była to szkoła na poziomie średnim, a następnie również studia wyższe z wydziałem filozofii i teologii.

Chociaż już w 1695 roku poświęcono kamień węgielny pod budowę kościoła, to samą budowę świątyni rozpoczęto dopiero w 1707 roku. Prace przy budowie trwały długo i były często przerywane przez wojny, grabieże i brak funduszy. Budowę zakończono w 1727 roku i tego samego roku konsekrowano świątynię jezuitów pw. św. Franciszka Ksawerego.

Pożar, który wybuchł w Piotrkowie w 1731 roku strawił drewnianą kaplicę i kamieniczki kolegium jezuickiego, a także wypalił nowy, murowany kościół.
Na zgliszczach kamieniczek kolegium pobudowano jeden piętrowy budynek, później nazywany "kolegium starym". Ojcowie jezuici odbudowali kościół po pożarze, który już w 1733 roku został ponownie konsekrowany przez Prymasa Teodora Potockiego. Odbudowa trwała jeszcze do 1742 roku, kiedy wykończono dwie wieże kościelne.
Wystrój świątyni i wyposażanie jej trwało do 1773 roku. Wiele prac wykonali sami zakonnicy. Ołtarze i ławki wykonał w latach 1731 - 1737 brat Ignacy Bartsch. W latach 1736 - 1740 roboty snycerskie wykonywał brat Ferdynand Kilcz, w latach 1766 - 1767 Wolfgang Wimmer - rzeźbiarz z Tyrolu, a w latach 1767 - 1773 Mateusz Mąkowski - mistrz stolarski i snycerski z Pomorza. Freski sklepienia i ścian prezbiterium i nawy głównej namalował ojciec Andrzej Ahorn, natomiast polichromię w nawach bocznych wykonał Jan Rayner.

W 1754 roku, z powodu stale zwiększającej się liczby uczniów, rozpoczęto budowę nowego gmachu kolegium, ufundowanego przez Mariannę z Zamoyskich Dzieduszycką.

W 1773 roku zlikwidowano zakon jezuitów, a opuszczone gmachy jezuitów pozostawały zamknięte do 1781 roku. Niewykończony gmach nowego kolegium jezuickiego przejęła Komisja Edukacji Narodowej, która w 1781 roku przyznała pijarom wszystkie posiadłości pojezuickie. Pijarzy, którzy mieli własny kościół, zabudowania klasztorne i kolegium pijarskie, nie zajmowali się dobrami pojezuickimi, które niszczały. Dopiero pożar, który w 1786 roku zniszczył gmach szkoły pijarskiej, zmusił zakonników do przeprowadzki. Swój kościół i zabudowania klasztorne pijarzy przekazali władzom pruskim, z przeznaczeniem na kościół ewangelicki.
Pożar uszkodził również zabudowania jezuickie, ale władze pruskie pokryły część kosztów odbudowy kościoła św. Franciszka Ksawerego. Pijarzy dobudowali drugie piętro nowego gmachu kolegium, zabezpieczyli mury i wieże kościoła, a także wprowadzili zmiany w wystroju świątyni. W ołtarzu głównym, w miejsce obrazu św. Franciszka Ksawerego zamontowali w owalnej ramie drewniany krucyfiks. Przenieśli również z kościoła pijarskiego obraz Matki Bożej Łaskawej, znajdujący się w kaplicy św. Stanisława Kostki. Również barokowa ambona z figurami czterech ewangelistów pochodzi z kościoła pijarów.

W 1792 roku, tuż przed zatwierdzeniem drugiego rozbioru Polski, władze zniosły Trybunał Koronny w Piotrkowie, a obraz Matki Bożej zamknięto w Archiwum Trybunalskim, gdzie przebywał przez 37 lat. Niewola kraju zbiegła się z niewolą cudownego obrazu. Po II rozbiorze Polski Piotrków Trybunalski znalazł się w zaborze pruskim. W 1803 roku władze pruskie dobudowały trzecie piętro w gmachu kolegium. Kiedy Piotrków znalazł się w Królestwie Polskim, zależnym od władzy rosyjskiej, w budynku kolegium umieszczono Męskie Gimnazjum Rządowe.

Wielką zasługą pijarów było wydostanie cudownego obrazu z archiwum. Dokonał tego w 1829 roku o. Józef Szeleski, który za zgodą Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, wyniósł obraz z archiwum i umieścił w ołtarzu głównym kościoła św. Franciszka Ksawerego. Przenoszeniu obrazu towarzyszył tłum wiernych, którzy od tej pory w tej właśnie świątyni oddawali cześć Matce Bożej Trybunalskiej.

W 1864 roku władze carskie skasowały zakon pijarów, zabudowania klasztorne przejęły władze świeckie, natomiast kościół przeszedł w ręce kleru diecezjalnego. W 1918 roku powrócili do Piotrkowa jezuici, niestety tylko na 9 lat, do roku 1927. Kościół znów przejęli księża diecezjalni, do czasu ponownego powrotu jezuitów w 1945 roku.

Kościół jezuicki św. Franciszka Ksawerego zbudowany jest w stylu późnego baroku. Jest to trójnawowa bazylika z półkoliście zamkniętym prezbiterium, skierowanym na południe. Nawy boczne utworzone są z trzech kaplic każda, połączonych wąskimi przejściami. Świątynia posiada dwie zakrystie - wschodnią i zachodnią, nad którymi znajdują się skarbczyki, a nad nimi pomieszczenia magazynowe. Wszystkie te pomieszczenia sklepione są kolebką z lunetami. Do kościoła prowadzi główny portal, umieszczony w północnej fasadzie.
Dwukondygnacyjną fasadę północną flankują dwie wieże o podstawie kwadratu, zwieńczone barokowymi hełmami z latarniami, krytymi miedzianą blachą. Wieże ozdobione są w narożach pilastrami, podobnie jak fasada świątyni. Na wysokim, półkolistym szczycie fasady umieszczony jest napis: "Wybudowali o.o. jezuici - wyrestaurowano 1978 - 2001". Na osi fasady znajduje się portal główny z półkolumnami po bokach, ustawionymi na tle pilastrów na wysokich cokołach. Półkolumny i pilastry podtrzymują niewielki balkon, wieńczący portal. Drugą kondygnację fasady zdobi prostokątne okno, zwieńczone łukiem. Takie same okna znajdują się wokół całej świątyni, doświetlając nawę główną i prezbiterium. Elewacja południowa, zdobiona pilastrami, ukształtowana jest w formie szczytu, którego dach przykrywa nawy boczne i obie zakrystie. Nawę główną wraz z prezbiterium przykrywa ceramiczny dach dwuspadowy, zaokrąglony od południa.

Wnętrze kościoła zachwyca proporcjami, symetrią, grą świateł, a także bogactwem ozdób.

Ściany nawy rozczłonkowane są parami pilastrów, opartych na wysokich cokołach, wspierających bogato zdobiony, łamany gzyms. Nawa główna i prezbiterium przykryte są sklepieniami kolebkowymi z lunetami, w prezbiterium z lunetami rozchodzącymi się gwiaździście. Kaplice są sklepione krzyżowo, natomiast wąskie przejścia między nimi oraz przejścia międzynawowe sklepione są kolebką.

Freski na sklepieniu prezbiterium i nawy głównej przedstawiają chwałę św. Franciszka Ksawerego, a w małych owalach - portrety świętych i błogosławionych Towarzystwa Jezusowego. Ściany prezbiterium zdobi polichromia iluzoryczna, przedstawiająca chór. Po prawej stronie prezbiterium Andrzej Ahorn umieścił autoportret w zakonnym stroju. Drugi autoportret malarza znajduje się po lewej stronie chóru muzycznego. Polichromia kaplic jest zgodna tematycznie z ołtarzami, jedyny wyjątek stanowi kaplica św. Iwona, patrona prawników. Ołtarz ten został przeniesiony z kościoła pijarów i ustawiony w miejscu ołtarza Świętych Pokutników, z którym zgodne było malowidło przedstawiające Syna Marnotrawnego.

Wyposażenie świątyni zadziwia kunsztem wykonania. W kościele znajduje się 9 barokowych ołtarzy drewnianych, całkowicie wyzłoconych.
Ołtarz główny z figurami św.Alojzego Gonzagi, św. Ignacego Loyoli, św. Franciszka Ksawerego i św. Stanisława Kostki, pierwotnie posiadał obraz św. Franciszka Ksawerego, lecz pijarzy w tym miejscu zamieścili drewniany krucyfiks w owalu. Dziś w złoconym owalu znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia (Trybunalskiej).
Wszystkie ołtarze są złocone i posiadają mensy podparte na pięknie rzeźbionych konsolach. W świątyni złocona jest również sześcioboczna, drewniana ambona z figurami czterech ewangelistów, przeniesiona z kościoła pijarskiego w 1788 roku.
Przy północnej ścianie kościoła, nad wejściem, znajduje się pseudobarokowy chór muzyczny, wsparty na dwóch filarach, pochodzący z 1870 roku. Na chórze umieszczone są organy, zbudowane w warszawskiej wytwórni.

Kościół jezuitów jest jednym z cenniejszych zabytków Piotrkowa Trybunalskiego. Jest również jedną z ważniejszych świątyń rzymskokatolickich miasta. To cudowny obraz Matki Bożej Trybunalskiej przyciąga tu szerokie rzesze wiernych, którzy Jej właśnie powierzają swoje troski. Słynący łaskami wizerunek Trybunalskiej Pani został 26 maja 2006 roku w Warszawie ukoronowany przez papieża Benedykta XVI koronami poświęconymi 27 października 2004 roku w Watykanie przez papieża Jana Pawła II. W 2007 roku Benedykt XVI, na prośbę kilku posłów, ustanowił Matkę Bożą Trybunalską patronką polskich parlamentarzystów. Kościół pw. św. Franciszka Ksawerego w 2006 roku otrzymał tytuł Sanktuarium Matki Bożej Trybunalskiej.

Do dziś istnieje Kolegium Jezuickie, w którym obecnie mieści się Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego.