Myczkowce - Park miniatur drewnianej architektury sakralnej

Opis

Teren południowo-wschodniej Polski zamieszkiwała niegdyś ludność zróżnicowana pod względem etnicznym, charakteryzująca się odmienną kulturą materialną i duchową. Była to ludność wyznania prawosławnego, grekokatolickiego, rzymskokatolickiego, mniejszość niemiecka wyznania ewangelickiego, a także duża grupa wyznawców judaizmu. Ludność ta posługiwała się różnymi językami, prowadziła inny tryb życia, a dziś zamieszkuje różne kraje.

Na tym styku kultur, które dziś już częściowo zanikają, w niewielkiej miejscowości Myczkowce, znajduje się Ośrodek Wypoczynkowo-Rehabilitacyjny Caritasu Diecezji Rzeszowskiej. Na jego terenie 16 października 2007 roku, w 29 rocznicę powołania Jana Pawła II na stolicę Piotrową, otwarto Centrum Kultury Ekumenicznej, gdzie powstał Ogród Biblijny, a także park miniatur drewnianej architektury sakralnej z tych terenów.
Inicjatorem powstania parku miniatur sakralnych był ksiądz Bogdan Janik, zainspirowany urokiem włoskiego parku „Włochy w miniaturze” w Rimini.
Ksiądz Bogdan zwrócił uwagę na bogactwo i różnorodność sakralnej architektury drewnianej, innej na terenach zamieszkiwanych przez Łemków, Bojków, Pogórzan, Zamieszańców, Dolinian, Łemków Słowackich, czy Bojków Ukraińskich. Chcąc zachować w pamięci nietrwałą, drewnianą architekturę tych zanikających kultur etnicznych, postanowił zaprezentować miniatury cerkwi i kościołów z terenu pogranicza polsko-słowacko-ukraińskiego.

Projekt został sfinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Unię Europejską oraz Caritas Diecezji Rzeszowskiej.

Teren o powierzchni ok. 1 hektara zaaranżował i przygotował Norbert Piekarski z Bliznego, natomiast same miniatury buduje 5-osobowy zespół pod kierownictwem Janusza Kuliga – stolarza i artysty z Chmielnika.

Maleńkie, drewniane cerkiewki i kościółki zbudowane są na fundamentach z drewna dębowego, natomiast sama konstrukcja świątyń wykonana jest z wodoodpornej płyty, która została starannie pokryta deseczkami z drewna modrzewiowego. Dachy i kopuły miniaturowych budowli, zgodnie z oryginałami, wykonane zostały z modrzewiowych gontów lub blachy. Wszystkie modele wykonane są w skali 1:25.

Wśród modeli znalazły się miniatury najstarszych drewnianych świątyń południowo-wschodniej Polski, Słowacji i Ukrainy. Wiele z nich nie dotrwało do naszych czasów, kilka świątyń znajduje się w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, pozostałe wciąż służą wiernym, zmieniając czasem obrządek religijny. 16 cerkwi w 2013 roku zostało wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Są to cerkwie z terenu Polski w: Radrużu, Chotyńcu, Smoliku nad Sanem, Turzańsku, Powroźniku, Owczarach, Kwiatoniu i Brunarach Wyżnych oraz z terenu Ukrainy w: Potyliczu, Matkowie, Żółkwi, Drohobyczu, Rohatyniu, Werbiążu Niżnym, Jasinie i Użoku. Na liście UNESCO od 2003 roku znajduje się również 6 drewnianych kościołów katolickich z południowo-wschodniej Polski. Są to kościoły w: Binarowej, Bliznem, Dębnie, Haczowie, Lipnicy Murowanej i Sękowej.

Kiedy otwierano Centrum Kultury Ekumenicznej w 2007 roku, park miniatur posiadał tylko 70 modeli. Docelowo miało ich być ponad 100, później ok. 160. Dziś ilość miniatur przekracza tę liczbę, a wciąż budowane są kolejne. Świadczy to o wielkim bogactwie drewnianej architektury sakralnej na tych terenach.

Miniatury te zostały rozmieszczone na 12 niewielkich wzgórkach, pogrupowane według wyznania, grup etnicznych, stylu architektonicznego, a także krajów, na terenie których obecnie znajdują się oryginały tych budowli.

Wokół modeli budownictwa sakralnego rosną rośliny, które można spotkać również wokół oryginalnych świątyń z danego terenu, a każdy wzgórek otaczają zadbane alejki. Spacerując tymi alejkami można usłyszeć szum spływających strumyków, a także muzykę cerkiewną, czy śpiewy kościelne odpowiadające poszczególnym grupom etnicznym, wydobywające się z głośników umieszczonych w obudowach przypominających skały.
W parku miniatur w Myczkowcach można podziwiać różnorodne budownictwo sakralne, które wzięło się z tradycji, lecz również z antagonizmów bizantyjsko-ortodoksyjnego Kościoła Wschodniego i katolicko-łacińskiego Kościoła Zachodniego. Doprowadziło to do różnic nie tylko w obrządku, lecz również w sztuce i architekturze sakralnej.
Przyglądając się maleńkim budowlom, można zaobserwować trójdzielne cerkwie bojkowskie z cebulastymi kopułami, lub piętrzącymi się dachami namiotowymi jak w chińskich pagodach. Można tu spotkać trójdzielne cerkwie łemkowskie z wieżą zachodnią posadowioną na zrębie babińca, można również zauważyć kalenicowe dachy łemkowskich świątyń, zbudowanych na wzór kościołów katolickich z zachodnią wieżą, są tu również cerkwie grekokatolickie zbudowane na planie krzyża greckiego. Osobną grupę stanowią drewniane, zabytkowe kościoły rzymskokatolickie.

Wielka różnorodność budowli sakralnych zachwyci chyba każdego. Dopiero tutaj można poczuć, jak blisko siebie mieszkały społeczeństwa o różnych wyznaniach, posługujące się różnymi językami, a także o różnej kulturze materialnej. Można zauważyć, jak postępowało przenikanie kultur, co pozostawiło ślad w architekturze drewnianych kościołów i cerkwi. Widać typowe dla pogranicza zjawisko latynizacji grekokatolickich form cerkiewnych, a także zapożyczanie wzorów wschodnich dla łacińskich kościołów.

Centrum Kultury Ekumenicznej w Myczkowcach jest właściwym miejscem do prezentacji tych różnorodnych świątyń, zbudowanych i użytkowanych przez różne grupy etniczne, wyznające różne odmiany wiary chrześcijańskiej.
Właśnie tu, wśród tych miniatur, na terenie wyludnionym przez losy historii, jest chwila na zatrzymanie się i refleksję, czy konieczne były antagonizmy dzielące różne społeczności etniczne, czy może lepiej jest budować jedność i tolerancję w relacjach międzyludzkich, pomimo niewielkich różnic we wspólnej wierze chrześcijańskiej.
Przesłaniem Centrum Kultury Ekumenicznej jest hasło umieszczone nad bramą główną: „Ponad wszystkim niech będzie miłość”.

Miniatury sakralne można oglądać w godz. 9.00 - 17.00, a w miesiącach wakacyjnych w godz. 9.00 - 19.00.