Schron kolejowy Stępina - Cieszyna

Opis

Latem 1940 roku niemiecka organizacja budowlana Todta rozpoczęła prace budowlane. Aby zachować w tajemnicy prawdziwe przeznaczenie wznoszonego obiektu, oficjalnie była to budowa zakładu dla berlińskiej firmy chemicznej Askania-Werke. Budowę zespołu schronów zakończono latem 1941 roku.

Inwestycja położona była w dolinie strumienia Stępinka, między wsią Stępina i wsią Cieszyna. Zespół schronów zajmował teren ok. 1000 x 500 m, gdzie mieściły się bunkry bojowe i strzelnicze, wieże strażnicze, kilkadziesiąt budynków, w tym willa dla dowództwa najwyższej rangi oraz przede wszystkim schron kolejowy. Na terenie zespołu znajdowało się również trawiaste lotnisko dla samolotów. Zespół schronów był całkowicie samowystarczalny i przygotowany na wszelkie działania wojenne.

Głównym obiektem był żelbetowy schron tunelowy, do którego mógł wjechać cały pociąg. Długość tunelu wynosiła ok. 400 metrów, a grubość murów przekraczała 2 metry. Schron usytuowano równolegle do rzeki, u stóp zbocza. Ponieważ był to bardzo długi obiekt naziemny, nadano mu kształt wycinka okręgu, aby trudniej było w niego trafić. Schron podzielono na trzy sekcje o długościach: 152, 72 i 159 metrów oraz przedsionek o długości 10 metrów. Pionowy przekrój budowli miał kształt niesymetrycznego ostrołuku, co miało powodować ześlizgiwanie się ewentualnych bomb lotniczych. Do schronu prowadziło 8 wejść oraz wjazd dla pociągu. Każdy otwór komunikacyjny wyposażony był w śluzę chroniącą przed wybuchem oraz skażeniami chemicznymi i biologicznymi. Wewnątrz schronu znajdowało się wiele pomieszczeń dla obsługi pociągu oraz pomieszczenia magazynowe.

Schron kolejowy połączony był podziemnym tunelem ze schronem oddalonym o ok. 80 metrów, który stanowił jego zaplecze techniczne.

Bunkier ten podzielony był na kilka oddzielnych sektorów. W każdym sektorze umieszczono urządzenia zapewniające funkcjonowanie całego zespołu. Były to urządzenia grzewcze, generatory prądu, urządzenia filtrujące powietrze, zaopatrujące w wodę itp. Znajdowały się tu również magazyny z zapasem paliwa.

Pozostałe schrony to budowle pomocnicze, oddalone od schronu głównego o kilkadziesiąt, a nawet kilkaset metrów. Były to bunkry bierno-bojowe, których zadaniem było ukrycie drużyn piechoty i zablokowanie dostępu do głównych obiektów. Wszystkie schrony miały ściany o grubości ok. 2 metrów i posiadały doskonałą odporność na wybuchy. Wszystkie były również wyposażone w stanowiska ogniowe oraz urządzenia filtrujące powietrze.

27 - 28 sierpnia 1941 roku miało tu miejsce spotkanie Hitlera z Mussolinim. Wówczas przez kilkanaście godzin w schronie tunelowym przebywał pociąg specjalny Adolfa Hitlera.
Do końca wojny obiekt utrzymywany był w stałej gotowości do przyjęcia pociągu sztabowego lub specjalnego.

W 1944 roku, kiedy wojska radzieckie wyruszyły na zachód, utrzymywała się tu linia frontu. Pod koniec sierpnia 1944 roku obiekt został przejęty przez Armię Czerwoną i zorganizowano tu radziecki szpital polowy, który wykorzystywał poniemieckie budynki pomocnicze. Szpital funkcjonował do końca 1944 roku. Żołnierzy radzieckich, którzy zmarli w tym szpitalu, grzebano nieopodal schronów, gdzie do dziś pozostał niewielki cmentarz.

Po wojnie schrony były własnością wojska. W latach 60. XX wieku przekazano je w dzierżawę Rzeszowskiemu Oddziałowi NBP, który zrezygnował z tego obiektu. Wówczas część schronów wzięła w dzierżawę Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, która zagospodarowała obiekty do produkcji pieczarek. Pieczarkarnie funkcjonowały tu do 1990 roku.
Dzięki temu, że obiekt był zagospodarowany i konserwowany, zachował się w bardzo dobrym stanie.

W latach 70. XX wieku schrony bierne i bojowe zostały wykreślone z ewidencji wojskowej i mogły być użytkowane przez właścicieli gruntów, na których były posadowione. W 2000 roku również schron tunelowy przekazano gminie Frysztak.

Do dziś zachowały się oba główne schrony: schron tunelowy oraz schron techniczny, a także pięć bunkrów pomocniczych bierno-bojowych. Wszystkie obiekty są w bardzo dobrym stanie.