Wądroże Wielkie – kościół MB Różańcowej

Opis

Niegdyś na terenie obecnej gminy Wądroże Wielkie było kilka grodów kultury łużyckiej. Były to grody obronne lub grodziska schronieniowe, gdzie w przypadku zagrożenia chroniła się okoliczna ludność wraz ze swym dobytkiem.
Od ok. VI wieku n.e. na Śląsku rozpoczęło się osadnictwo słowiańskie.

W II ćwierci XIII wieku, na niewielkim wzniesieniu, które było pozostałością grodziska kultury łużyckiej, wzniesiono w Wądrożu Wielkim murowany kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła.
Pierwsza pisemna wzmianka o kościele w Wądrożu pochodzi z 1288 roku, z dokumentu księcia Henryka IV Probusa, w którym książę wymienia proboszcza Theodrico (niem. Dietrich) ze wsi de Wandroz (Wądroże).
Pierwsza, romańska świątynia zbudowana z grubo ciosanego kamienia składała się z nawy oraz wyodrębnionego, węższego i niższego prezbiterium, z niższą absydą. Wejście do kościoła prowadziło przez południowy, romański portal granitowy. Budowlę przykrywały dachy gontowe. Jednonawowy kościół był orientowany.

Świątynia była wielokrotnie przebudowywana i rozbudowywana.
Prawdopodobnie w XIV wieku, od północy dobudowano zakrystię, która zasłoniła północne okno prezbiterium. W kościele zrobiło się zbyt ciemno, więc doświetlono go, powiększając południowe okno prezbiterium i nawy. Wnęki okienne otrzymały okrągłołukowy wykrój, ale dwudzielne okno w prezbiterium otrzymało już gotycką formę ostrołukową z maswerkiem. Dwudzielne okno nawy wypełniły dwa okrągłołukowe prześwity.
W XVII wieku teren XIII-wiecznego cmentarza kościelnego otoczono kamiennym murem obronnym, który zbudowano na kamiennym wale dawnego grodu. Do dziś w murze częściowo zachowały się otwory strzelnicze.
W czasach pruskich, ok. połowy XVIII wieku świątynia rzymskokatolicka św. św. Piotra i Pawła została przejęta przez ewangelików.
W 1836 roku na szczycie kościoła, krytego nadal gontem, umieszczono żeliwny krzyż.

W XIX wieku miała miejsce wielka rozbudowa świątyni.
Wtedy to nadbudowano ściany nawy, umieszczając w górnej części ścian bocznych po 3 pary niewielkich, ostrołukowych okien. Świątynię przykryto nowym, dwuspadowym dachem. Wewnątrz kościoła wykonano dwuspadowy, drewniany strop, a także dwukondygnacyjną, drewnianą emporę muzyczną oraz galerie boczne. Na wyższej emporze zainstalowano organy.
Dobudowano wówczas także południową kruchtę, jednocześnie przykrywając tynkiem granitowy portal romański.
Od strony północnej przebudowano zakrystię, a na całej długości świątyni dobudowano pomieszczenie pomocnicze, przykrywając je wraz z zakrystią, wspólną, północną połacią dwuspadowego dachu prezbiterium. Z tego okresu pochodzi też prawdopodobnie masywna, południowa przypora prezbiterium.
Najbardziej widoczną zmianą było wzniesienie neoromańskiej wieży. Była to trzykondygnacyjna wieża, zbudowana na planie kwadratu, usytuowana przy zachodniej elewacji kościoła. W przyziemiu, od południa i zachodu umieszczono pary okrągłołukowych okien, a od północy główne wejście do świątyni, przez kruchtę w dolnej kondygnacji wieży. Powyżej wydatnego gzymsu, drugą kondygnację zdobią duże, okrągłołukowe okna, umieszczone z trzech stron, a nad nimi od południa i północy – pary niewielkich okien ostrołukowych. Od zachodu na tym poziomie umieszczono okno okrągłe. Ostatnią kondygnację wieży z czterech stron wypełniają duże, okrągłołukowe wnęki okienne, w których znajduje się para prześwitów ostrołukowych, a nad nimi okrągły prześwit. Szczyt wieży zdobią odcinki fryzu arkadkowego. Wieżę wieńczy ośmioboczny hełm iglicowy kryty blachą. Na wieży zawieszono spiżowy dzwon z 1653 roku.
W takiej postaci świątynia przetrwałą do końca II wojny światowej.

W 1945 roku Śląsk znalazł się w granicach Polski. Większość ludności niemieckiej wyjechała do Niemiec. Pierwsi polscy osadnicy przybyli do Wądroża Wielkiego z województwa kieleckiego, tarnowskiego, z Polski centralnej, a także robotnicy rolni powracający z Niemiec z przymusowych robót. To właśnie ci ludzie, pochodzący z różnych okolic, musieli na nowo zorganizować życie we wsi.
4 listopada 1945 roku ks. Władysław Lupa poświęcił miejscową polską szkołę, a także kościół w Wądrożu Wielkim. Od tej pory była to znów świątynia w obrządku rzymskokatolickim, która otrzymała nowego patrona – Matkę Bożą Różańcową. W ołtarzu zamieniono wówczas krucyfiks na figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus na lewym ramieniu i różańcem w prawej dłoni. Krzyż, który był dotychczas w ołtarzu umieszczono nad ołtarzem.

Świątynia po wojnie była kilkakrotnie restaurowana, a podczas remontu wnętrza kościoła w 2013 roku odsłonięto, odrestaurowano i udostępniono romański portal południowy.
Do dziś zachowały się w kościele romańskie relikty: środkowe okno absydy, granitowy portal południowy, a także oryginalne sklepienia prezbiterium i absydy. Zachował się również pierwotny układ przestrzenny świątyni. Dzięki tym kilku reliktom kościół Matki Bożej Różańcowej w Wądrożu Wielkim został wpisany do rejestru zabytków jako zabytek romański.

Dziś kościół przykryty jest dwuspadowymi dachami krytymi dachówką, a absydę przykrywa daszek półstożkowy.

Wnętrze świątyni oświetlają duże okna południowe, wysoko umieszczone okienka od strony południowej i północnej, a także dwa okna zachodnie i przeszklone drzwi do jasnej kruchty w przyziemiu wieży.
Prezbiterium przykryte jest sklepieniem krzyżowym bezżebrowym, absyda sklepiona sferycznie, a nawę przykrywa dwuspadowy strop drewniany.
W prezbiterium ustawiony jest barokowy, drewniany, polichromowany ołtarz z początku XVIII wieku. W centralnej wnęce, między kolumnami umieszczono figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem, trzymającą w dłoni różaniec. Po zewnętrznych stronach kolumn ustawione są figury świętych Apostołów Piotra i Pawła. Nad ołtarzem, na wschodniej ścianie prezbiterium znajduje się krucyfiks, który przed 1945 rokiem wypełniał ołtarz.
Na łuku tęczowym umieszczona jest renesansowa ambona z początku XVII wieku. Drewniany, sześcioboczny kosz ambony, wsparty jest na pniu palmy. Boki kosza zdobią płaskorzeźbione sceny ze Starego Testamentu, natomiast balustradę ambony dekorują sceny przypowieści Jezusowych. Baldachim wieńczy postać Zmartwychwstałego Chrystusa z chorągwią.
W kościele znajduje się rokokowy żyrandol oraz restaurowana, kamienna chrzcielnica z 1828 roku.
Przy zachodniej ścianie świątyni mieści się szeroka empora muzyczna, a na niej organy, zainstalowane w okresie powojennym. Poprzednie organy zostały zdemolowane wraz z piętrową emporą w 1945 roku przez radzieckie jednostki wojskowe.
W południowej kruchcie zachowały się trzy XVII-wieczne epitafia, przymocowane do ścian.
Późniejsze, XVIII i XIX-wieczne pozostałości po nagrobkach znajdują się przy murze okalającym cmentarz kościelny.
Przed wejściem do kościoła stoi pomnik Jana Pawła II, ufundowany przez mieszkańców Wądroża Wielkiego, Wądroża Małego i Wierzchowic.

Świątynia Matki Bożej Różańcowej w Wądrożu Wielkim jest kościołem filialnym parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Mierczycach.